________________
प्रबोधिनी टीका पद २८ सू० ७ जीवादीनामाहारादिद्वार निरूपणम्
६३९
अनाहारगा वि एगो भंगो' असंज्ञिनो जीवा आहारका अपि अनाहारका अपि भवन्ति, इत्येक एव भङ्गः समुच्चयजीवपदे इत्यर्थः, प्रतिसमय मेकेन्द्रियाणामनन्तानां विग्रहगत्यापन्नानामनाहारकाणां सर्वदैवोपलभ्यमानतया अनाहारकपदे बहुत्वस्यैव सद्भावात्, गौतमः पृच्छति - ' असण्णी णं भंते ! णेरइया कि आहारया अणाहारया ?' हे भदन्त ! असंज्ञिनः खलु नैरयिकाः किम् आहारका भवन्ति ? किंवा अनाहारका भवन्ति ? भगवान् षड्भङ्गानाह'गोमा !' हे गौतम ! 'आहारमा वा १' असंज्ञिनो नैरयिका आहारका वा भवन्ति, 'अणा हारगा वा २' अनाहारका वा भवन्ति २, 'अहवा आहारए य अणाहारए य ३' अथवा आहारक अनाहारश्च कश्चिद् भवति ३, 'आहारए य अणाहारया य ४' कश्चिद् आहारकश्च बहव अनाहारकाच भवन्ति ४, 'अहवा आहारगा य अणाहारए य ५' अथवा आहार काश्च बहवो भवन्ति, कश्चिद् अनाहारकश्च भवति ५, 'अहवा आहारगा य अणाहारगा य ६' अथवा बहव गौतमस्वामी - हे भगवन् ! बहुत असंज्ञी जीव आहारक होते हैं अथवा अनाहारक होते हैं ?
भगवान् हे गौतम! असंज्ञी जीव आहारक भी होते हैं और अनाहारक भी होते हैं, यह एक ही भंग पाया जाता है। कारण यह है कि प्रत्येक समय में अनन्त एकेन्द्रिय जीव विग्रहगति प्राप्त पाये जाते हैं, अतः समुच्चय जीव पद में अनाहारकों की बहुलता सदा ही रहती है ।
गौतमी हे भगवन ! असंज्ञी नारक क्या आहारक होते हैं अथवा अनाहारक होते हैं ?
भगवान् हे गौतम! यहां छह भंग होते हैं, यथा - (१) असंज्ञी नारक सच आहारक होते हैं (२) अनाहारक होते हैं (३) अथवा कोई आहारक और कोई अनाहारक होता हैं (४) अथवा कोई एक आहारक और बहुत अनाहारक होते हैं (५) अथवा बहुत आहारक होते हैं, एक अनाहारक होता है (६) अथवा बहुत आहारक और बहुत अनाहारक होते हैं । इस प्रकार ये छह भंग होते हैं, શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! અ'' નારક શુ આહરકહાય છે અથવા તા અનાહારક હેાય છે?
श्री भगवान् हे गौतम! खड़ी छलांग थाय छे,
(૧) અસની નારક બધા આહારક હાય છે.
(२) अनाहार होय छे.
भट्ठे
(૩) અથવા કઈ આહારક અને કોઈ અનાહારક હોયછે, (૪) અથવા કોઇ એક આહારક અને ઘણા અનાહારક હોય છે.
(૫) અથવા ઘણા આહારક હોય છે. અને એક અનાહારક હાય છે. (૬) અથવા ઘણા આહારક અને ઘણા અનાહારક હાય છે,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
-