________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २६ सू० १ कर्मवेदबन्धनिरूपणम्
५१७ भङ्गान् प्रतिपादयितुमतिदिशन्नाह-'अहवा सत्तविहबंधगा य एगविहवंधगा य छव्विहबंधए य अविहबंधए य अबंधए य' अथवा सप्तविधबन्धकाश्च एकविधबन्धकाश्च षड्विधवन्धकश्च अष्टविधबन्धकश्च अवन्धकश्च एवं एए सत्तावीसं भंगा भाणि यव्या' एवम्-उक्तरीत्या एतेउपर्युक्ताः सप्तविंशति भङ्गाः भणितव्याः, तथाचोक्ता एवेति एवं जह बेयणिज्ज तहा आउयं नाम गोयं च भाणियन्वं' एवम्-उक्तरीत्या यथा वेदनीयं कर्म अधिकृत्य प्रतिपादितं तथा आयुष्यं नाम गोत्रश्च कर्म अधिकृत्य भणितव्यम्, 'मोहणिज्ज वेदेमाणे जहा णाणावरणिज्जं तहा भाणियव्यं' मोहनीयं कर्म वेदयमानो जीवादियथा ज्ञानावरणीयं कर्म वेदयमानः प्ररूपित स्तथा भणितव्यः, तथा च मोह वेदनीयं कर्म वेदयमानो जोवः सप्तबिधबन्धकोऽष्टविधवन्धकः षविधबन्धको वा भवति, सूक्ष्मसंपरायावस्थायामपि मोहनीयवेदनसंभवात्, एवं मनुष्यसत्ताईस भंग समझने चाहिए। इस अभिप्राय से द्वितीय आदि भंगा का प्रतिपादन करने के लिए अतिदेश करते हुए कहते हैं
अथवा बहुत सात प्रकृतियों के बन्धक, बहुत एक के बन्धक, एक छह का बन्धक और एक अष्ट का बन्धक और एक अबन्धक । इस तरह उपर्युक्त प्रकार से सत्ताईस भंग कह लेने चाहिए। ये भंग ऊपर कहे ही जा चुके हैं।
जैसे वेदनीयकर्म के विषय में कहा है, उसी प्रकार आयुष्य, नाम और गोत्र कर्म के संबंध में भी समझ लेना चाहिए।
मोहनीयकर्म वेदन करता हुआ जोय कितनी कर्मप्रकृतियों का बन्ध करता है, इस प्रश्न का उत्तर ज्ञानावरणीयकर्म के समान समझना चाहिए । तात्पर्य यह है कि मोहनीयकर्म का वेदन करता हुआ जीव सात का बन्धक, आठ का बन्धक या छह का बन्धक होता हैं, क्योंकि सूक्ष्म सम्पराय अवस्था में भी मोहनीयकर्म का बेदन होता रहता है मगर बन्ध नहीं होता हैं इसी प्रकार અભિપ્રાયથી દ્વિતીય આદિ ભંગોનું પ્રતિપાદન કરવા માટે અતિદેશ કરતાં કહે છે
અથવા ઘણા સાત પ્રકૃતિના બન્ધક, ઘણા એના બધેક, એક છના બન્ધક અને એક આઠના બન્ધક અને એક અબઘક. એ રીતે ઉપર્યુક્ત પ્રકારે સત્યાવીસ ભંગ કહેવા જોઈએ. આ ભંગ ઉપર કહી દેવાયલા જ છે.
જેમ વેદનીયકર્મના વિષયમાં કહ્યું છે–એજ પ્રકારે આયુષ્ય, નામ, અને ગોત્ર કર્મ ના સમ્બન્ધમાં પણ સમજી લેવું જોઈએ.
મોહનીયકર્મનું વદન કરી રહેલ છવ કેટલી કમે પ્રકૃતિને અન્ય કરે છે? એ પ્રશ્નનો ઉત્તર જ્ઞાનાવરણીયકર્મના સમાન સમજવો જોઈએ.
તાત્પર્ય એ કે મે હનીયમનું વેદન કરી રહેલ જીવ સાતના બન્ધક, આઠના બંધક છના બંધક થાય છે, કેમ કે સૂમસમ્પરાય અવસ્થામાં પણ મેહનીયકમનું વેદન યાયા છે, પણ બબ્ધ નથી થતા.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
