________________
૨૮૨
प्रज्ञापनासूत्रे जीवस्य न किश्चिदपि बाधामुत्पादयति तावत्कालमध्ये दलिककर्मनिषेकाभावात् अतएव अबाधोना-वर्षसहस्रत्रयरूपा बाधाकालपरिहीनाः त्रिंशत्सागरोपमकोटीकोटयः अनुभवयोग्या कर्मस्थितिः कर्मदलिकनिषेकरूपा प्रज्ञप्ता, अन्तरायश्च दानान्तराय-लाभान्तराय-भोगा. न्तराय-उपभोगान्तराय-वीर्यान्तराय भेदेन पञ्चविधं पूर्वमेवोक्तम् । ॥ स ० १०॥
एकेन्द्रियकर्मप्रकृतिस्थितिपरिमाणवक्तव्यता मूलम्-एगिदिया णं भंते ! जीवा णाणावरणिजस्स कम्मरस किं बंधति ? गोयमा ! जहाणेणं सागरोवमस्त तिणि सत्तभागा पलिओवमस्स असंखेजइभागेणं ऊणया, उक्कोसेणं ते चेव पडिपुण्णे बंधंति, एवंनिदापंचगस्स वि, दंसणचउक्करस वि, एगिदिया णं भंते ! सायावेर्याणजस्त कम्मस्स किं बंधंति ? गोयमा ! जहणणेणं सागरोवमदिवढे सत्तभागं पलिओवमस्त असंखेजइभागेणं ऊणयं, उक्कोसेणं तं चेव पडिपुण्णं बंधति, असायवेयणिजस्स जहा णाणावरणिजस्स, एगिदिया णं भंते ! जीवा सम्मत्तवेणिज्जस्स किं बंधति ? गोयमा ! णस्थि किंचि बंधति, एगिदिया णं भंते ! जीया मिच्छत्तवेयणिजस्त कम्मरस किं मुहर्त की और उत्कृष्ट तीस कोडाकोडी सागरोपम की कही है। इसका अबाधाकाल तीन हजार वर्ष का है, अर्थात् बन्ध के समय से लेकर तीन हजार वर्ष तक यह अपने उदय द्वारा जीव को कोई बाधा नहीं पहुंचाता, क्योंकि इतने काल तक उसके दलिकों का निषेक नहीं होता है । अतएव इतना काल को कम करने पर जो स्थिति शेष रहती है, वह इसका निषेक काल समझना चाहिए, जिसे अनुभवयोग्य स्थिति का काल भी कहते हैं।
दानान्तराय, लाभान्तराय, भोगान्तराय, उपभोगान्तराय और वीर्यान्तः राय, यह पांच प्रकार का अन्तराय कर्म पहले ही कहा जा चुका है।सू०१०॥
ની અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રીસ કેડાછેડી સાગરોપમની કહી છે. તેને અબાધા કાલ ત્રણ વર્ષનો છે. અર્થાત્ બન્ધના સમયથી લઈને ત્રણ હજાર વર્ષ સુધી આ (અંતરાય નામ કર્મ) પિતાના ઉદય દ્વારા જીવને કેઈ બાધા પહોંચાડતું નથી કારણ કે એટલા સમય તેનાં દળિયાંને નિષેક થતો નથી. આથી અબાધા કાળને બાદ કરવાથી જે શેષ સ્થિતિ રહે છે તે તેને નિષેક કાળ છે. એમ સમજવું જોઈએ તેને અનુભવ યોગ્ય સ્થિતિ કાળ કહેવામાં આવે છે. દાનાંતરાય, લાભાન્તરાય, ભેગાન્તરાય, ઉપભેગાંતરાય, અને વીર્યાન્તરાયએ પાંચ પ્રકારનાં અંતરાય કર્મ છે તે આ અગાઉ કહેવામાં આવ્યું છે. સૂ૦ ૧૦
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
