________________
प्रज्ञापनासूत्रे दशविधभवनपतिपृवीकायिकायेकेन्द्रियहीन्द्रियत्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकमनुष्यवानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकानामपि सर्वद्रव्येषु सर्वपर्यायेषु च विषये मृषावादेन यथायोगं प्राणातिपातादिक्रिया भवतीति भावः । अथ अदत्तादानविषयमाधिकृत्य प्राणातिपातादि-क्रियाः प्ररूपयितुमाह-'अस्थिण भते! जीवाण अदिन्नादाणेणं किरिया कजइ?' हे भदन्त! अस्ति खलु-संभवति तावन्, जीवानाम् स्वाम्यनुमति विना अदत्तादानेन स्वेच्छया असमर्पितवस्तुग्रहणेन कि क्रिया-यथायोग प्राणातिपातादि क्रिया क्रियते ? भवति ? भगवानाह- 'हंता, अत्थि' हे गौतम ! हन्त-सत्यम्, अस्ति संभवति तावत् जीवानाम् अदत्तवस्तुग्रहणेन यथायोगं प्राणातिपातादि-क्रिया भवति, गौतमः पृच्छति-'कम्हिंण भंते! जीवाण अदिन्नादाण किरिया कज्जइ? हे भदन्त ! कस्मिन् खलु विषये जीवानाम् अदत्तादानेन अदत्तादानाध्यवसायेन स्वेच्छया असमर्पितवस्तुग्रहणेन क्रिया-यथायोग प्राणातिपातादि-क्रिया कि क्रियते ? भवतीति ? प्रश्नः, यद् वस्तुनो ग्रहण धारणवा स भवति तद् वस्तु
इसी प्रकार समुच्चय जीवों की भांति लगातार नैरयिकों से लेकर असुर कुमार आदि दश भवनपतियों, पृथ्वीकायिक आदि छह एकेन्द्रियों, द्वीन्द्रियो, त्रीन्द्रियो, चतुरिन्द्रियो, पंचेन्द्रियो तिर्यचों मनुष्यो, वानव्यन्तरों ज्योतिष्कों और वैमानिकों को भी समस्त द्रव्य और समस्त पर्यायों के विषय में मृपावाद करने से यथायोग्य मृषावाद की क्रिया होती है।
अब अदत्तादान को लेकर प्राणातिपात आदि क्रियाओंकी प्ररूपणा की है -
श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! क्या अदत्तादान से अर्थात्-स्वेच्छा से बिनादिये पदार्थ को ग्रहण करने से अदत्तादान क्रिया होती है ?
श्री भगवान्–हां गौतम ! अदत्तवस्तु को ग्रहण करने से यथायोग्य अदत्तादान आदि क्रियो होती हैं। __ श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! किस विषय में अदत्तादान सेवन करने से क्रिया लगती है ?
એજ પ્રકારે સમુચ્ચય જીવોની જેમ નિરન્તર નૈરયિકથી લઈને અસુરકુમાર આદિ દશ ભવનપતિ, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિ, દ્વીન્દ્રિયે ત્રીન્દ્રિયે, ચતુરિન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિયતિર્યંચે, મનુષ્ય. વાનસ્તર, જયોતિષ્ઠો અને વૈમાનિકને પણ સમસ્તક અને સમસ્ત પર્યાના વિષયમાં મૃષાવાદ કરવાથી યથાયોગ્ય મૃષાવાદની કિયા થાય છે.
હવે અદત્તાદાનને લઇને પ્રાણાતિપાત આદિ ક્રિયાઓની પ્રરૂપણ કરાય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવદ્ શું અદત્તાદાનથી અર્થાત્ સ્વેચ્છાએ વિના આપેલા પદાર્થને ગ્રહણ કરવાથી અદત્તાદાન કિયા થાય છે ?
શ્રીભગવાન–હે ગૌતમ હા અદત્ત વસ્તુને ગ્રહણ કરવાથી અદત્તાદાન વિગેરે ક્રિયા થાય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
