________________
प्रमेयबोधिनी टोका पद ३६ स० १५ केवलिसमुद्घातप्रयोजननिरूपणम् ११२९ सदृशानि भवोपग्राहकर्माणि वेदनीयनामगोत्राणि सन्ति स केवली समुद्घातं न गच्छति, सोऽकृतसमुदघात एव तानि कर्माणि क्षपयित्वा सिद्धिशिखरमासादयति इत्यर्थः, तथाचो. क्तम्-'जस्स उ तुल्लं भवइ य कम्मचउक्कं सभावतो जो य । सो अकपसमुग्घाओ सिज्मइजुगवं खदेऊणं" ॥१॥, यस्य तु तुल्यं भवति तु कर्मचतुष्कं स्वभावतो यश्च (समकमा) । सोऽकृतसमुद्घात: सिध्यति युगपत् क्षपयित्वा ॥१॥ इति, अगत्वा केवलिसमुद्घातम् अनन्ता केवलिनो जिनाः । जरामरणविप्रमुक्ताः-जरामरणवर्जिताः सन्तः सिद्धिं वरगतिरूपां चरमगति गताः अनन्ताः-अनन्तसंख्यकाः केवलिन:-केवलज्ञानदर्शनशालिनः समस्तरोगशोकादि सांसारिकक्लेशविमुक्ता भवन्तीति भावः, सिद्धिश्चाशेषकर्मा शापगमेन आत्मनः स्वरूपेऽवस्थानत्वरूपा, वरगतिश्च सर्वगतिवृत्तमा अवसेया, सम्प्रति सर्वोऽपि केवली केवलिसमुदघातं कुर्वन् प्रथाम् आवर्जीकरणमुपगच्छति, तस्माद् आवर्ती शरणं प्ररूपयितुमाह-'कइ समइए णं भंते ! आउज्जीकरणे पण्णत्ते ?' हे भदन्त ! कति सामयिकं खलु आवर्जीकरणं प्रज्ञप्तम् ? प्राप्त हुए हैं ॥२॥ अभिप्राय यह है कि जिस केवली के वेदनीय आदि तीन कर्म प्रदेशों और स्थिति काल की अपेक्षा आयु के बराबर होते हैं वह समुदघात नहीं करता। समुद्घात के विना ही चारों कर्मों का एक साथ क्षय कर के वह मुक्ति प्राप्त कर लेता है। कहा है-'जिसके चारों कर्म स्वभावतः समान होते हैं, वह एक साथ उनका क्षय करके, समुद्घात किए बिना ही, सिद्धि प्राप्त करता है ॥१॥
समस्त कर्मों का क्षय हो जाने पर आत्मा का अपने शुद्ध स्वभाव में स्थित होना सिद्धि है।
केवलि समुद्घात करने से पहले आवर्जीकरण किया जाता है, अतएव आवर्जीकरण की प्ररूपणा करने के लिए कहते हैंगौतमस्वामी-हे भगवन् ! आवर्जीकरण करने में कितना समय लगता है ?
અભિપ્રાય એ છે કે જે કેવલીનાં વેદનીય વગેરે ત્રણ કર્મ પ્રદેશ અને સ્થિતિ કાળની અપેક્ષા આયુના બરાબર હોય છે, તેઓ સમુદુઘાત નથી કરતાં સમુદુઘાતનાં વગર જ ચારે ય કમેને એકી સાથે સમ કરીને તે મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી લે છે કહ્યું છે–જેનાં ચારે ય કર્મ સ્વભાવતા સમાન હૈય છે, તે એકી સાથે તેમને ક્ષય કરીને સમુદ્દઘાત કર્યા વગર જ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરે છે કે ૧.
સમસ્ત કર્મોને ક્ષય થઈ ગયા પછી આત્માનું પિતાના શુદ્ધ સ્વભાવમાં સ્થિત २ सिद्ध छे.
કેવલી સમુદ્રઘાત કર્યા પહેલા આવજીકરણ કરાય છે. તેથી આવાજીકરણની પ્રસ્પણ કરવા માટે કહે છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! આવાજીકરણ કરવામાં કેટલો સમય લાગે છે?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
