________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३६ स० ७ नैरयिकाणां नैरयिकरदे मुद्घातनिरूपणम् ९९९ तानामुपलम्भात् 'सेसा सवे जहा नेरइया' शेषाः-नुष्यातिरिक्ताः सर्वे-3 सुरकुमाराक्ष्यो यथा वैमानिका उक्तास्तथावक्तव्याः 'एवं एएचउवीसं चउदीसा दंडगा' एवम्-उक्तरीत्या एतेपूर्वोक्ता चतुर्विंशतिश्चतुर्विंशका:-श्चतुर्विशतेः संघरूपा आहारकसमुद्घातदण्डकाः षट्पश्चाशदधिकसहस्रसंख्यकालापा अदसेयाः, सम्प्रति केवलिसमुदघातमधिकृत्याह-'नेरइया णं भंते ! नेरइयत्ते केवइया केवलिसमुग्घाया अतीता?' हे भदन्त ! नैरयिकणां नैरयिकत्वे पूर्व वृत्तानां कियन्तः, केवलि समुद्घाता अतीताः सन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ' हे गौतम ! 'नत्थि' नैरयिकाणां नैरयिक्त्वे अतीताः केवलिसमुद्घाता न सन्ति केवइया पुरेक्खडा ?' कियन्तः केवलिसमुद्घाता स्तेषां स स्थाने पुरस्कृताः-भाविनः सन्ति ? भगवानार'गोयमा !' हे गौतम ! 'नस्थि' नायिकाणां नैरयिकत्वे भाविनोऽपि केवलि समुदधाता न सन्ति, केवकिस मुद्घातस्यापि मनुष्यस्थायस्थयामेव सद्भावेन तदन्यावस्थायां तदभावात् कृत
मनुष्यों से अतिरिक्त शेष सब असुरकुमारों आदि का कथन नारकों के समान ही समझना चाहिए । इस प्रकार यह चौवीस चौवीस दंडक होते हैं, अर्थात् चौवीसों दंडकों में से प्रत्येक को चौवीसों दंडकों पर घटित किया गया है। सब मिलकर एक हजार छप्पन आलापक होते हैं।
अब केवलिसमुद्घात की प्ररूपणा की जाती है
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नारकों के नारक-अवस्था में अतीत केवलि. समुद्घात कितने हैं ? __भगवान्-हे गौतम ! नारकों के नारक अवस्था में अतीत केवलि समुद्घात नहीं हैं।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नारको के नारक-अवस्था में भावी केवलिसमुद्घात कितने हैं। भगवान्-हे गौलम ! नहीं हैं।
केवलिसमुद्घात भी केवल मनुष्यावस्था में होता है, मनुष्य के अतिरिक्त अन्य अवस्था में वह नहीं हो सकता । जो जीव केवलि समुद्घात कर चुका हो, કરશે. મનુષ્યોથી અતિરિક્ત શેષ બધા અસુરકુમાર આદિનાં કથન નાકોની સમાન જ સમજવાં જોઈએ. એ પ્રકારે આ ચાવીસ દંડક થાય છે અર્થાત ચોવીસે દંડકમાથી પ્રત્યેકને વીસે દંડકમાં ઘટિત કરેલ છે. બધા મળીને એક હજાર છપન આલાપક થાય છે.
હવે કેવલિસમુદ્રઘાતની પ્રરૂપણ કરાય છે
શ્રીગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! નારકના નારક અવસ્થામાં અતીત કેવલિ સમુઘાત કેટલા છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! નારકના નારક અવસ્થામાં અતીત કેવલિસમુદ્રઘાત નથી. શ્રીગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! નારકોના નારક-અવસ્થામાં ભાવી કેવલિસમુદુઘાત सा छ ? श्रीमान-3 गौतम! नथी. કેવલિ સમુદ્દઘાત પણ કેવળ મનુષ્યાવસ્થામાં થાય છે, મનુષ્યતર અન્ય અવસ્થામાં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
