________________
९९६
प्रज्ञापनासूत्रे
"
भावात् 'केवइया पुरेक्खडा ?' कियन्त आहारकसमुद्घाता नैरयिकाणां नैरयिकत्वे पुरस्कृताः भाविनः सन्ति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! ' णत्थि ' नैरयिकाणां नैरयिकत्वे अनागता अपि आहारकसमुद्घाताः न सन्ति प्रागुक्तयुक्तः, 'एवं जाव वैमाणियत्ते' एवम् - नैरविकत्वे व यावद्भकुमारादि भवनपतित्वे पृथिवोकथिका केन्द्रियत्वे विकलेन्द्रियत्वे पञ्चेन्द्रियवानव्यन्तरत्वे ज्योतिकत्वे वैमानिकत्वे चापि नैरयिकाणामतीता अनागताच आहारकसमुद्वाता न सन्ति प्रागुक्तयुक्तेः किन्तु - 'णवरं मणून ते अतीता असं'खेज्जा' नवरम् - विशेषस्तु नैरयिकाणां मनुष्यत्वे पूर्वम् अतीता आहारकसमुद्घाता असंख्येयाः सन्ति, एवं पुरस्कृताः- भाविनश्वापि आहारकसमुद्घाता असंख्येयाः सन्ति, पृच्छा समय भाविनां नैरयिकाणां मध्ये बहूनाम संख्येवानां नैरविकाणां पूर्वं मनुष्यत्वमासाद्याधिगतचतुर्दशअवस्थाओं में अतीत अथवा अनागत आहारकमुद्धातों का अभाव है । गौतमस्वामी - हे भगवन् ! नारकों के नारक अवस्था में भावी आहारकसमुदूघात कितने हैं ?
,
भगवान् - हे गौतम ! नारकों के नारक अवस्था में भावी आहारकसमुद् घात भी नही हैं । युक्ति पूर्ववत् यहां भी समझ लेना चाहिए ।
जैसे नारकों के नारक अवस्था में आहारकसमुद्घात नहीं हैं, उसी प्रकार नारकों के असुरकुमार आदि भवनपति - अवस्था में, पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रिय अवस्था में, विकलेन्द्रिय-अवस्था में तिर्यवपंचेन्द्रिय अवस्था में, वानव्यन्तर ज्योतिष्क-वैमानिक अवस्था में भी नारकों के अतीत और भावी आहारकसमुदूधात नहीं है । युक्ति पूर्ववत् ही समझना चाहिए । किन्तु विशेष यह है कि मनुष्यावस्था में अतीत समुद्घात असंख्यात हैं ओर अनागत समुद्घात भी असंख्यात हैं, क्योंकि पृच्छा के समय में जो नारक विद्यमान हैं उनमें से સમુદ્ધાતાના અભાવ છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! નારકના નારક અવસ્થામાં ભાવી આહારક સમુદ્ ઘાત કેટલા છે ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! નારાના નારક અવસ્થામાં ભાવી આહારક સમ્રુદ્ધાત પણ નથી. યુક્તિ પૂર્વવત્ અહી પણ સમજી લેવી જોઇએ.
જેમ નારકાના નારક-અવસ્થામાં આહારક સમુદૂધાત નથી, એજ પ્રકારે નારકોમાં અસુરકુમાર આદિ ભવનપતિ-અવસ્થામાં, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિય-અવસ્થામાં, વિકલેन्द्रिय-अवस्थामां, तिर्यय पयेन्द्रिय-अवस्थामां, वानव्यन्तर-ज्योतिष्ठ - वैमानिक व्यवस्थाभां નારકાના અતીત અને ભાવી આહારક સમુદ્દાત નથી. યુક્તિપૂવત્ જ સમજવી જોઇએ. પશુ વિશેષ એ છે કે મનુષ્યાવસ્થામાં અતીત સમુદ્દાત અસંખ્યાત અને અનાગત સમુદ્લાત પણ અસંખ્યાત છે, કેમ કે પૃચ્છાના સમયે જે નારક વિદ્યમાન છે, તેમના
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
