________________
प्रबोधिनी टीका पद २१ सू० ६ वैक्रियशरीरसंस्थान निरूपणम्
७०३
पञ्चानुत्तरौपपातिकानःश्च वैमानिकदेवानां प्रयोजनाभावाद् उत्तरवैक्रियंशरीरं न भवति, परि चारणानिमित्तकं गमनागमननिमित्तकंवोत्तरवैक्रिय मेतेषां नो संभवति, किन्तु भवधारणीयं समचतुरस्र संस्थानसंस्थितं वैक्रियं बोध्यम् ।। सू० ५ ॥
वैक्रियशरीरसंस्थानवक्तव्यता
मूलम् - वेउव्वयसरीरस्स णं भंते ! के महालिया सरीरावगाहणा पण्णत्ता ? गोयमा ! जहणणे गं अंगुलस्त असंखेजइभागं, उक्कोसेणं सातिरेगं जोयणसय सहस्सं, वाउक्काइय एगिंदियसरीरस्स णं भंते ! के महालिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता ? गोयमा ! जहण्णेणं अंगुलस्स असंखेजड़भागं उक्कोसेण वि अंगुलस्स असंखेजइभागं, नेरइय पंचिंदिय वेव्वियसरीरस्स णं भंते! के महालिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता ? गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा - भवधारणिजा य उत्तरवेउव्दिया य, तत्थ णं जा सा भवधारणिजा सा जहणे णं अंगुलस्स असंखेजड़भागं उक्कोसेणं पंचधणुसयाई, तत्थ णं जा सा उत्तरवेउब्विया सा जह udi अंगुलरस संखेजइभागं, उक्कोसेणं धणुसहस्सं, रयणष्पभापुढवि नेरइयाणं भंते ! के महालिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता ? गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, सं जहा - भवधारणिजा य उत्तरवेउव्वियय, तत्थ णं जा सा भवधारणिजा सा जहणेणं अंगुलस्स असंखेजइभागं, उक्कोसेणं सत्त धणूइं तिविण रयणीओ छच्च अंगुलाई, तत्थ जासा उत्तरवेउव्विया सा जपणेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं उक्कोसेणं पण्णरस धणूइं अड्डा इस प्रकार नव ग्रैवेयकों के देवों के तथा पांच अनुत्तरौपपातिक वैमानिक देवों के प्रयोजन का अभाव होने से उत्तर वैक्रियशरीर नहीं होता है । परिचारणा अथवा गमनागमन आदि उनमें होते नहीं हैं, इस कारण वे उत्तर वैक्रियशरीर का निर्माण भी नहीं करते हैं । उनमें केवल भवधारणीय वैक्रियशरीर ही पाया जाता है और उसका संस्थान समचतुरस्र ही होता है || सू० ५॥
ગ્રેવેયકાના દેવાનાં તથા પાંચ મનુત્તરૌપપાતિક વૈમાનિક દેવાનાં પ્રયોજનના અભાવ હાવાથી ઉત્તરવૈક્રિયશરીર નથી હાતાં પરિચારણા અથવા ગમનાગમન આદિ તેમનામાં હાતાં જ નથી, એ કારણે તેઓ વૈક્રિયશરીરના નિર્માણુ પણ કરતા નથી. તેમનામાં કેવળ ભવધારણીય વક્રિયશરીર જ મળી આવે છે અને તેમનાં સસ્થાન સમચતુરસ જ હાય છે, સૂ॰ પા
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४