________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २१ सू० ४ वैक्रियशरीरभेदनिरूपणम्
६७९ पृथिव्याः पश्चेन्द्रियनैरयिकवैक्रियशरीराणां द्विगतो भेदः-पर्याप्तापर्याप्तकरूपद्विप्रकारको भेदो भणितव्यः वक्तव्यः, गौतमः पृच्छति-'जइ तिरिक्खजोणियपंचिंदियवेउब्वियसरीरे किं समुच्छिमपंचिंदियतिरिक्खजोणियवेउब्वियसरीरे, गम्भवकतियपंचिंदियतिरिक्खजोणिय वेउब्धियसरीरे ?' हे भन्दत ! यदि तिरंग्योनिकपश्चेन्द्रियवैक्रियशरीरं भवति तत् किं संमूछिमपश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक क्रियशरीरं भवति ? किंवा-गर्मव्युत्क्रान्तिकपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकवै क्रियशरीरं भवति ? भगवानाह -'गोयमा !' हे गौतम ! 'नो समुच्छिमपंचिदियतिरिक्खजोणियवेउब्वियसरीरे, गम्भवतियपंचिदियतिरिक्खजोणिय वेउब्वियसरीरे' नो संम्च्छिम पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकवैक्रियशरीरं भवति अपितु गर्भव्युत्क्रान्तिपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकवैक्रियशरीरं भवति, गौतमः पृच्छति-'जइ गभवतियपंचिंदियतिरिक्खजोणिय चेउब्वियसरीरे किं संखेज्जवासाउय गम्भवक्कंतियपंचिंदिरतिरिक्खजोणिय वेउब्वियसरीरे, असं
ओर तमस्तमःप्रभा पृथ्वी के पर्याप्त और अपर्याप्त नारक पंचेन्द्रियों का भी चैक्रिय शरीर होता है। इस प्रकार सभी के दो-दो भेदों का कथन कर लेना चाहिए।
गौतमस्वामी-हे भगवन ! यदि तियच पंचेन्द्रियों का वैक्रियशरीर होता है तो क्या संमूर्छिम पंचेन्द्रिय तिर्यंचों का होता है अथवा गर्भज तिर्यच पंचेन्द्रियों का वैक्रियशरीर होता है ?
भगवान्-हे गौतम ! संमूर्छिम पंचेन्द्रिय तिर्यंचों का वैक्रियशरीर नहीं होता किन्तु गर्भज पंचेन्द्रिय तिर्यचों का वैक्रियशरीर होता है !
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! यदि गर्भज पंचेन्द्रिय तिर्यचों का चैक्रियशरीर होता है तो क्या संख्यात वर्ष की आयु वाले गर्भज पंचेन्द्रियों का वैक्रियशरीर होता है अथवा असंख्यातवर्ष की आयु वाले गर्भज पंचेन्द्रिय तियचों का चैक्रियशरीर होता है ? પ્રભા પૃથ્વીના પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત નારક પચેન્દ્રિના પણ પિયિશરીર હોય છે. એજ પ્રકારે બધાના બે-બેના ભેદનું કથન કરી લેવું જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! યદિ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયના વેકિયશરીર હોય તે શું સંમછિમ પંચેન્દ્રિય તિય"ના હોય છે અથવા ગર્ભજ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિોના પૈકિયશરીર હોય છે?
ભગવાન-હે ગૌતમ! સંમૂર્ણિમ પંચેન્દ્રિયતિય ચાના ક્રિયશરીર હોતા નથી. પરંતુ ગર્ભજ પંચેન્દ્રિયતિર્યના વૈક્રિયશરીર હોય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! યદિ ગર્ભજ પંચેન્દ્રિના ક્રિયશરીર હોય છે તે શું સંખ્યાત વર્ષના આયુવાળા ગર્ભજ પદ્રિના ક્રિયશરીર હોય છે? અથવા અસંખ્યાત વર્ષની આયુવાળા ગર્ભજ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોના વૈક્રિય શરીર હોય છે ?
श्री प्रशानसूत्र:४
