________________
७५६
प्रज्ञापनासूत्रे
याणि अनन्तानि, बद्धानि असंख्येयानि, पुरस्कृतानि भावीनि असंख्येयानि भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः, 'सव्वसिद्धगदेवाणं पुच्छा' - सर्वार्थसिद्धकदेवानां कियन्ति द्रव्येन्द्रियाणि अतीतानि, कियन्ति बद्धानि, कियन्ति पुरस्कृतानि ? इति पृच्छा, 'गोयमा !' हे गौतम ! 'अतीता अनंता, बद्धेल्ळगा संखेज्जा, पुरेक्खडा संखेज्जा' - अतीतानि द्रव्येन्द्रियाणि अनन्तानि, बद्धानि संख्येयानि, पुरस्कृतानि संख्येयानि भवन्ति, तथा च- सर्वार्थसिद्धमहाविमान देवानां बादरत्वे महाशरीरत्वे च परिमित क्षेत्रवर्तितया संख्येयत्वाद् बद्धानि पुरस्कृतानि वा तेषां द्रव्येन्द्रियाणि संख्येयानि भवन्ति, 'एगमेगस्स णं नेरइयस्स नेरइयत्ते केवइया दबिंदिया अतीता ?" एकैकस्य खलु नैरथिकस्य नैरविकत्वे नैरयिकमवावस्थायां कियन्ति द्रव्येन्द्रियाणि अतीतानि ? 'गोमा !' हे गौतम ! 'अणंता' - अनन्तानि द्रव्येन्द्रियाणि अतीतानि ? 'केवइया बदेललगा' -क्रियन्ति बद्धानि ? 'गोयमा ' हे गौतम! 'अट्ठ' - अष्टौ द्रव्येन्द्रियाणि बद्धानि असंख्यात होती हैं । इस विषय में युक्ति पहले कही जा चुकी है ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! सर्वार्थसिद्ध विमान के देवों की अतीत द्रव्येन्द्रियां कितनी हैं ? बद्ध कितनी हैं ? और आगामी कितनी हैं ?
भगवान् - हे गौतम! अतीत द्रव्येन्द्रियां अनन्त हैं, बद्ध संख्यात हैं और आगामी काल में होने वाली संख्यात हैं । सर्वार्थसिद्ध महाविमान के देव संख्यात ही होते हैं, अतः उनकी वर्तमानकालिक और भविष्यत्कालिक द्रव्येन्द्रियां संख्यात कही गई हैं ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! एक-एक नारक की नारकपने अर्थात् नारकभव की अवस्था में अतीत द्रव्येन्द्रियां कितनी कही हैं ?
भगवान् हे गौतम! अतीत द्रव्येन्द्रियां अनन्त हैं । गौतमस्वामी- - बद्ध कितनी हैं ?
श्री भगवान्-हे गौतम! अतीत अनन्त छे, मद्ध असं ज्यात होय छे. भावी अस - ખ્યાત હાય છે, આ વિષયમાં યુક્તિ પહેલાં કહેવાઈ ગએલી છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હૈ ભગવન્! સર્વાં સિદ્ધ વિમાનના દેવાની અતીત દ્રવ્યેન્દ્રા કેટલી છે? બદ્ધ કેટલી છે? અને આગામી કેટલી છે?
શ્રી ભગવાન—હૈ ગૌતમ! અતીત દ્રુજ્યેન્દ્રિયા અનન્ત છે, અદ્ધ સંખ્યાત છે અને આગામી કાળમાં થનારી સખ્યાત છે. સર્વાર્થસિદ્ધ મહાવિમાનના દેવ સખ્યાત જ હાય છે, તેથી તેમની વર્તમાન કાલિક અને ભવિષ્યત્ કાલિન દ્રવ્યેન્દ્રિય સંખ્યાત કહી છે શ્રી ગૌતમસ્વામી મ્હે ભગવન્! એક એક નારકની નારક પણે અર્થાત્ નારક ભવની અવસ્થામાં અતીત દ્રવ્યેન્દ્રિયે કેટલી કહી છે?
શ્રી ભગવાન—ડે ગૌતમ! અતીત દ્રન્ગેન્દ્રિયે અનન્ત છે
શ્રી ગૌતમ-મહ કેટલી ?
श्री प्रज्ञापना सूत्र : 3
