Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १५ सू० ८ इन्द्रियोपचयनिरूपणम् व्यन्तर ज्योतिष्कवैमानिकानामपि यथायोग्यम् इन्द्रियोपयोगद्धा वक्तव्या, किन्तु ‘णवरं जस्स जइ इंदिया अत्थि' नवरम्-विशेषप्नु यस्य जीवस्य यावन्ति इन्द्रियाणि भवन्ति तस्य तावती इन्द्रियोगद्धा वक्तव्या षष्ठद्वारम्-गौतमः पृच्छति-'एएसिणं भंते ! सोइंदियचविखदियघाणिदियजिभिदियफासिंदियाणं' हे भदन्त ! एतेषां खलु श्रोत्रेन्द्रियचक्षुरिन्द्रयघ्राणे. न्द्रिय जिहवेन्द्रिय स्पर्शनेन्द्रियाणाम् 'जहण्णयाए उवयोगद्धाए'-जघन्यायाम् उपयोगाद्धायाम, 'उक्कोसियाए उवोगद्धाए' उत्कृष्टायाम् उपयोगाद्धायाम् 'जहन्नुकोसियाए उवभोगद्धाए' जघन्योत्कृष्टाया मुपयोगाद्धायां मध्ये 'कयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा पिसेसाहिया वा' कतराः कतराभ्योऽल्पा वा बहुकावा तुल्यावा विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगपानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा चक्खिदियस्स जहणिया उवओगद्धा-सर्वस्तोका चक्षुरिन्द्रियस्य जघन्या उपयोगद्धा प्रज्ञप्ता 'सीइंदियस्स जहणिया उवओगद्धा विसेसाहिया'--श्रोत्रेन्द्रियस्य जघन्या उपयोगाद्धा विशेषाधिका भवति, तदपेक्षयापि 'घाणिदि. यस्य जहणिया उव भोगद्ध। विसेसाहिया'-घ्राणेन्द्रियस्य जघन्या उपयोगद्धा विशेषाधिका यावत् वैमानिकों तक, अर्थात् असुरकुमार आदि भवनपतियों, पृथ्वीकायिक
आदि एकेन्द्रियों, विकलेन्द्रियों, पंचेन्द्रिय तिर्यंचों, मनुष्यों वानव्यन्तरों ज्योतिष्कों तथा वैमानिकों का उपयोगाद्धा भी समझलेना चाहिए । विशेषता यह है कि जिप्स जोब की जितनी इन्द्रियां होती हैं, उसका उतना ही प्रकार का उपयोगाद्धा होता है। __ छठा द्वार-गौतमस्वामी-हे भगवन् ! इन श्रोत्रेन्द्रिय, चक्षुरिन्द्रिय, प्राणेन्द्रिय, जिहयेन्द्रिय और स्पर्शनेन्द्रिय के जघन्य उपयोगाद्धा में, उत्कृष्ट उपयोगाद्धा में तथा जघन्योत्कृष्ट उपयोगाद्धा में से कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य, अथवा विशेषाधिक है?
भगवान्-हे गौतम ! चक्षुरिन्द्रिय का जघन्य उपयोगाद्धा सब से कम है, उसकी अपेक्षा श्रोत्रेन्द्रिय का जघन्य उपयोगाद्धा विशेषाधिक है, उसकी ઉપગદ્ધા એજ પ્રકારે નિરયિક યાવત્ વિમાનિકે સુધી, અર્થાત્ અસુરકુમાર આદિ ભવન पतियो, पृथ्वी यि माहि मेन्द्रियो, विटेन्द्रियो, पयन्द्रियो तिय यो, भनुष्यो, पानવ્યારો, તિષ્ક તથા વૈમાનિકોના ઉપગદ્ધા પણ સમજી લેવું જોઈએ. વિશેષતા એ છે કે જે જીવની જેટલી ઈન્દ્રિયે હેય છે, તેમને તેટલે જ ઉપગદ્ધા હોય છે.
छदार-श्री गौतमस्वामी-डे सावन् ! ॥ त्रिन्द्रिय, यक्षुःन्द्रिय, प्राणेन्द्रिय, જિટ્ટેન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિયના જઘન્ય ઉપયોગાદ્ધામાં ઉત્કૃષ્ટ ઉપગાદ્ધામાં. તથા જઘત્કૃષ્ટ ઉપગાઢામાંથી કેણ કેનાથી અ૯પ, ઘણા, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ! ચક્ષુરિન્દ્રિયના જઘન્ય ઉપગદ્ધા બધાથી ઓછા છે, તેની અપેક્ષાએ શ્રોત્રેન્દ્રિયના જઘન્ય ઉપગદ્ધા વિશેષાધિક છે, તેની અપેક્ષાએ પણ ઘાણેન્દ્રિયના
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર: ૩
| SR No. | 006348 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 955 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |