________________
प्रज्ञापनासूत्रे कियन्ति तावद् औदारिकशरीराणि प्रज्ञप्तानि ? भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'दविहा पण्णत्ता' मनुष्याणां द्विविधानि औदारिकशरीराणि प्रज्ञप्तानि, 'तं जहा-बद्धेल्लगा य मुक्केल्लगा य' तद्यथा-बद्धानि च मुक्तानि च, 'तत्थ णं जे ते बद्धेल्लगा ते णं सिय संखेज्जा, सिय असंखेज्जा' तत्र खलु-बद्धमुक्तानां मनुष्यौदारिकशरीराणां मध्ये यानि तावद बद्धानि औदारिकशरीराणि सन्ति तानि खलु स्यात्-कदाचित् संख्येयानि भवन्ति, स्यात्-कदाचित असंख्येयानि भवन्ति, तथा च गर्भव्युत्क्रान्तिकसमूच्छिमभेदेन मनुष्या द्विविधा भवन्ति तत्र गर्भव्युत्क्रान्तिकानां सर्वदाऽवस्थायितया न कोऽपि कालो गर्मव्युत्क्रान्तिकमनुष्यरहितो भवति, संमृच्छिमाश्च मनुष्याः कदाचिद् भवन्ति कदाचित् सर्वथा ते न भवन्ति, तेषां संमूछिममनुष्याणाम् उत्कर्षणान्तर्मुहूर्तायुष्कत्वात्, उत्पादान्तरस्योत्कर्षण चतुर्विशतिमुहूर्तप्रमाणत्वात, तत्र यदा सर्वथा संमूच्छिममनुष्या न सन्ति अपितु केवला गर्भव्युत्क्रान्तिका मनुष्या एव तिष्ठन्ति तदा संख्येया भवन्ति संख्येयानामेव गर्भव्युत्क्रान्तिकमनुष्याणां सद्भावात्,
भगवान-हे गौतम ! मनुष्यों के औदारिक शरीर दो प्रकार के कहे हैं, ये इस प्रकार हैं-बद्ध और मुक्त । उनमें जो बद्ध औदारिक शरीर हैं, वे कदाचित संख्यात और कदाचितू असंख्यात होने हैं, क्यो कि मनुष्य दो प्रकार के हैंगर्भज और संमूर्छिम । गर्भज मनुष्यों की सत्ता सदैव रहती है, अतएव कोई ऐसा समय नहीं होता जब गभेज मनुष्य न हो, मगर समूछिम मनुष्य कभी होते हैं और कभी बिल्कुल ही नहीं होते, क्योंकि संमूर्छित मनुष्यों की उत्कृष्ट
आय भी अन्तर्मुहर्त की ही होती है। उनके उत्पाद का अन्तर उत्कृष्ट चौवीस महर्त प्रमाण कहा गया है। इस प्रकार जिस काल में संमूर्छिम मनुष्यों का अभाव होता है, उस काल में सिर्फ गर्भज मनुष्य ही रहते हैं, उस समय
ख्यात होते हैं, क्योंकि गर्भज मनुष्यों की संख्या संख्यात ही कही है। किन्त जब संमूर्छिम मनुष्यों की सत्ता होती है, उस समय मनुष्य असंख्यात
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન મનુષ્યના ઔદારિક શરીર કેટલા કહ્યા છે?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ ! મનુષ્યના ઔદારિક શરીર બે પ્રકારના કહ્યા છે. તે આ પ્રકારે છે-બદ્ધ અને મુક્ત તેમાં જે બદ્ધ ઔદ્યારિક શરીર છે. તેઓ કદાચિત સંખ્યા અને કદાચિત્ અસંખ્યાત થાય છે, કેમકે માણસે બે પ્રકારના ગર્ભજ અને સમૃમિ . ગર્ભજ મનુષ્યની સત્તા સદૈવ રહે છે, તેથી જ કઈ એ સમય નથી હોતે જ્યારે ગર્ભજ મનુષ્ય ન હોય, પણ સંમૂર્ણિમ મનુષ્ય ક્યારેક હોય છે અને કયારેક બિલકુલ નથી હોતા, કેમકે સંમૂર્ણિમ મનુષ્યનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય પણ શાહતનું જ હોય છે. તેમના ઉત્પાદનું અત્તર વીસ મુહૂર્ત પ્રમાણ કહેલ છે, એ પ્રકારે જે કાળમાં સંમૂર્ણિમ મનુષ્યને અભાવ થાય છે ત્યારે કેવળ ગર્ભજ મનુ જ રહે છે, તે સમયે તેઓ સંખ્યાત હોય છે, કેમકે ગર્ભજ મનુષ્યની સંખ્યા સંખ્યાત જ
श्री प्रशान। सूत्र : 3