Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १० सू० ४ परमाण्वादि चरमाचरमनिरूपणम्
वा 'अवत्तव्वए ३' अवक्तव्यो भवति ? इत्यादि रीत्या प्रश्नवाक्ये पविंशति भङ्गाः संभवन्ति, तत्रादौ वीणि पदानि चरमाचरमावक्तव्य स्वरूपाणि प्रतिपादितान्येव, तेषाश्चैकैकसंयोगे असंयोगे प्रत्येकमेकवचनान्तास्त्रयो भङ्गाः-चरमोऽचरमोऽवक्तव्यः, त्रयो बहुवचनान्ताः चरमाणि अचरमाणि, अवक्तव्यानि इत्येकसंयोगे सर्वे षट्भङ्गाः, द्विकसंयोगास्त्रयस्तत्र चरमाचरमपदयोः प्रथमः, चरमावक्तव्यपदयोद्वितीयः-अचरमावक्तव्यपदयोस्तृतीयो भवति, तेषाश्च त्रयाणां प्रत्येकस्मिन् चत्वारो भङ्गाः, तत्र प्रथमे द्विकसंयोगे चरमश्चाचरमश्च, चरमश्चाचरमाश्च, चरमाश्चाचरमश्च, चरमाश्चाचरमाश्च, एवमेव चतुर्भङ्गी चरमावक्तव्यपदयोः, तथैव अचरमावक्तव्यपदयोसे प्रश्न वाक्य में छब्बीस विकल्प का संभव हैं। उनमें से चरम, अचरम और अवक्तव्य, ये तीन विकल्प ऊपर कहे जा चुके हैं। इन तीनों को पृथक्-पृथकू करके, सम्मिलित करके तथा एकवचन में और बहुवचन में प्रयोग करके आगे के भग समझ लेने चाहिए । जैसे एकवचनान्त असंमिलित तीन भंग यों हैं(१) चरमः (२) अचरमः (३) अवक्तव्यः, इन्हीं के तीन बहुवचनान्त विकल्प इस प्रकार होते हैं-(४) चरमाणि (५) अचरमाणि (६) अवक्तव्यानि । ये पृथक -पृथक विवक्षा करने पर छह भंग होते हैं । दो-दो को साथ मिलाने से तीन प्रकार के भंग बनते हैं, यथा-चरम और अचरम के संयोग से प्रथम द्विकसंयेग, चरम और अवक्तव्य के संयोग से दूसरा द्विकसंयोग और अचरम तथा अवक्तव्य के संयोग से तीसरा द्विकसंयोग होता है। इन तीनों में से प्रत्येक के चार-चार भंग बनते हैं। पहले द्विकसंयोग के चार भंग यो हैंचरमः और अचरमः, चरमः अचरमाः, चरमाः अचरमः चरमाः अचरमाः इसी प्रकार की चौभंगी चरम और अवक्तव्य पद की समझनी चाहिए तथा अचरम (૨) અથવા શું અચરમ છે? (૩) અગર શું અવક્તવ્ય છે? ઈત્યાદિ રૂપે પ્રશ્ન વાક્યમાં છવીસ વિકલ્પ સંભવે છે. તેમાંથી ચરમ, અચરમ અને અવક્તવ્ય, એ ત્રણ વિકલ્પ ઉપર કહી ગયેલ છીએ. એ ત્રણને પૃથક પૃથફ કરીને ભેગા કરીને તથા એકવચનમાં અને બહુવચનમાં પ્રવેગ કરીને આગળના ભંગ સમજી લેવા જોઈએ. જેમ એકવચनन्त समिलित Anाम -(१) २२म : (२) अयरमः (3) म१तव्या એમના ત્રણ બહુવચનાન્ત વિકલ્પ આ રીતે થાય છે (૪) ચરમાણિ (૫) અચરમાણિ (૬) અવક્તવ્યનિ. આમ પૃથફ પૃથક્ વિવક્ષા કરવાથી છ ભંગ થાય છે. બે–એને સાથે મેળવવાથી ત્રણ પ્રકારના ભંગ બને છે. જેમકે–ચરમ અને અચરમના સંગથી પ્રથમક્રિક સંગ, ચરમ અને અવક્તવ્યના સંગથી બીજુ દ્વિક સંગ અને અચરમ તથા અવક્તવ્યના સંયોગથી ત્રીજુ કિક સંગ થાય છે.
એ ત્રણેમાંથી પ્રત્યેકના ચાર ચાર ભંગ બને છે, પહેલા કિક સંગના ચાર ભંગ माम छ:-चरम : मने अचरम : , चरम : अचरमा : , चरमा : अचरमः, चरमाः अचरमा,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
| SR No. | 006348 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 955 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |