________________
प्रज्ञापनासूत्रे सट्टयाए सव्वत्थोवे लोगालोगस्स एगमेगे अचरमे' द्रव्यार्थप्रदेशार्थतया सर्वस्तोकम् लोकालो. कस्य एकैकम् अचरमं भवति, प्रागुक्तयुक्तेः, तस्मात्-‘लोगस्स चरमाई-असंखेजगुणाई' लोकस्य चरमाणि-चरमखण्डानि असंख्येयगुणानि भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेस्तुल्यत्वात् , तेभ्योऽपि-'अलोगस्स चरमाइं विसेसाहियाई अलोकस्य चरमाणि-चरमखण्डानि विशेषाधिकानि भवन्ति, तेभ्योऽपि 'लोगस्स य अलोगस्स य अचरमं चरमाणि य दोवि विसेसाहियाई लोकस्य चालोकस्य चाचरमञ्च चरमाणि च द्वयान्यपि विशेषाधिकानि भवन्ति प्रागुक्तयुक्तेः, तेभ्योऽपि 'लोगस्स चरमंतपएसा असंखेज्जगुणा' लोकस्य चरमान्तप्रदेशा असंख्येयगुणा भवन्ति, 'अलोगस्स य चरमंतपएसा विसेसाहिया' अलोकस्य च चरमान्तप्रदेशा विशेषाधिका भवन्ति, तेभ्योऽपि 'लोगस्स अचरमंतपएसा असंखेज्जगुणा' लोकस्याचरमान्तप्रदेशा असं. ख्येयगुणा भवन्ति, तेभ्योऽपि 'अलोगस्स अचरमंतपएसा अणंतगुणा' अलोकस्याचरमान्तप्रदेशा अनन्तगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः, तेभ्योऽपि-'लोगस्स य अलोगस्स य अतएव उन्हें उनमें मिलादेने पर भी वे अलोक के अचरमान्तप्रदेशों से विशेषाधिक ही होते हैं।
द्रव्य और प्रदेशों की दृष्टि से अल्प बहुत्व का विचार किया जाय तो सब से कम लोक और अलोक का एक-एक अचरम है, इसका कारण पहले कहा जा चुका है। उनकी अपेक्षा लोक के चरमखण्ड असंख्यातगुणा अधिक हैं, इस विषय में भी युक्ति पहले कह चुके हैं । उनकी अपेक्षा अलोक के चरम खंड विशेषाधिक हैं और उनकी अपेक्षा लोक और अलोक का अचरम और उनके चरम खंड दोनों मिलकर विशेषाधिक हैं, इसका कारण पूर्ववत् समझलेना चाहिए। उनकी अपेक्षा लोक के चरमान्तप्रदेश असंख्यातगुणा हैं और उनकी अपेक्षा अलोक के चरमान्तप्रदेश विशेषाधिक हैं । उनकी अपेक्षा लोक के अचरमान्तप्रदेश असंख्यातगुणा हैं। उनकी अपेक्षा अलोक के अचरमान्तप्रदेश अनन्तगुणा हैं । युक्ति पहले कही जा चुकी है । उनकी अपेक्षा लोक और अलोक વાધિક જ હોય છે. દ્રવ્ય અને પ્રદેશોની દૃષ્ટિથી અલપ બહત્વનો વિચાર કરાય તે બધાથી ઓછા લેક અને અલેકના એક-એક અચરમ છે, એ પહેલા કહેવાઈ ગયા છે. તેમની અપેક્ષાએ લેકના ચરમ ખંડ અસંખ્યાતગણું અધિક છે, એ વિષયમાં પણ યુક્તિ પહેલાં કહી દિધેલી છે. તેમની અપેક્ષાએ અલેકના ચરમ ખંડ વિશેષાધિક છે અને તેમની અપે. ક્ષાએ લેક અને અલકના અચરમ અને તેમના ચરમખંડ બનને મળીને વિશેષાધિક છે, એનું કારણ પૂર્વવત્ સમજી લેવું જોઈએ. એમની અપેક્ષાએ લેકના ચરમાન્ત પ્રદેશ અસંખ્યાતગણુ છે, અને તેમની અપેક્ષાએ અલેકના ચરમન્ત પ્રદેશ વિશેષાધિક છે. એમની અપેક્ષાએ લેકના અચરમાંત પ્રદેશ અસંખ્યાતગણું છે. એમની અપેક્ષાએ અલેકના અચરમાન્ત પ્રદેશ અનન્તગણ છે. યુક્તિ પહેલા કહી દેવાયેલી છે. તેમની
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩