________________
६५८
प्रज्ञापनासूत्रे
"
"
दर्शनपर्यवैः षट्स्थानपतितो भवति, 'अजहष्णमणुकोसचक्खुदंसणीवि एवं चेव' अजघन्यानुत्कृष्ट चक्षुर्दर्शनी अपि नैरयिकः एवश्चैव - पूर्वोक्तवदेय, अजघ न्यानुत्कृष्ट चक्षुर्दर्शनिनो नैरयिकस्य द्रव्यार्थतया तुल्यः, प्रदेशार्थतया तुल्यः, अवगाहनार्थतया चतुःस्था नपतितः स्थित्या वर्णगंधरसस्पर्शपर्यत्रैः, त्रिभिर्ज्ञानैः, त्रिभिरज्ञानैः, षट्स्थानपतितः, चक्षुर्देशनपर्यवैस्तुल्यः, अचक्षुर्देशनपर्यवैः अवधिदर्शनपर्यवैः षट्स्थानपतितो भवति, किन्तु 'सहाणे छद्वाणवडिए' स्वस्थाने षट्स्थानपतितो भवति, तदभिलापश्च पूर्ववदेव प्रसिद्धत्वात्स्वयमूह्यः, ' एवं अचक्खुदंसणीवि' एवम्-तथैव जघन्य अचक्षुर्दर्शनिकोऽपि नैरयिकः जघन्य अवक्षु
कहना चाहिए, अर्थात् मध्यम चक्षुदर्शन का धारक एक नारक मध्यम चक्षुदर्शन के धारक दूसरे नारक से द्रव्य की अपेक्षा और प्रदेशों की अपेक्षा तुल्य होता है, अवगाहना और स्थिति की अपेक्षा चतुःस्थानपतित होता है, वर्ण, गंध, रस, स्पर्श के पर्यायों से तीन ज्ञानों और तीन अज्ञानों के पर्यायों से परस्थानपतित होता है, अचक्षुदर्शन एवं अवधिदर्शन के पर्यायों से षट्स्थानपतित होता है । किन्तु स्वस्थान में भी षट्स्थानपतित होता है, अर्थात् एक मध्यम चक्षुदर्शन के धारक नारक की अपेक्षा दूसरे मध्यम चक्षुदर्शन के ही धारक नारक में षटूस्थानपतित होनाधिकता होती है । उन षट्स्थानों का उच्चारण पूर्ववत् कर लेना चाहिए
अचक्षुदर्शनी नारक के विषय में भी ऐसा ही कहना चाहिए, अर्थात् एक जघन्य अचक्षुदर्शनी नारक दूसरे जघन्य અર્થાત્ મધ્યમ ચક્ષુદની નારકના વિષયમાં પણ એજ રીતે કહેવું જોઇએ, અર્થાત્ મધ્યમ ચક્ષુદનના ધારક એક નારક મધ્યમ ચક્ષુદ્દેનના ધારક બીજા નારકથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ અને પ્રદેશેાની અપેક્ષાએ તુલ્ય થાય છે, અવગા हुना भने स्थितिनी अपेक्षाये यतुःस्थान पतित थाय छे. वर्षा, गंध, रस, સ્પના પર્યાયથી ત્રણ જ્ઞાના અને ત્રણ અજ્ઞાનાના પર્યાયેથી ષસ્થાન પતિત થાય છે. અચક્ષુદન તેમજ અવધિદર્શનના પર્યાયાથી ષસ્થાન પતિત થાય છે, અચદન તેમજ અવિધનના પર્યાયથી ષટસ્થાન પતિત થાય છે. કિન્તુ સ્વસ્થાનમાં પણ પટસ્થાન પતિત બને છે, અર્થાત્ એક મધ્યમ ચક્ષુદર્શનના ધારક નારકની અપેક્ષાએ બીજા મધ્યમ ચક્ષુદ્ઘનના જ ધારક નારકમાં ષસ્થાન પતિત હિનાધિકતા થાય છે. આ છ સ્થાનેનુ ઉચ્ચારણ પૂ વત્ કરી લેવુ જોઇએ.
અચક્ષુદની નારકના વિષયમાં એમ જ કહેવુ જોઇએ. અર્થાત્ એક જઘન્ય અચક્ષુદની નારક ખીજા જઘન્ય અચક્ષુન્નુની નારકની અપેક્ષાએ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર :૨
