________________
३६४
प्रज्ञापनासूत्रे च अपर्याप्तेषु च मारणान्तिकसमुद्घातेन बहूनां समवहतानां समुद्घातं कुर्वताम् सर्वतोपलभ्यमानत्वात्, तेभ्योऽपि समवहतेभ्यः-'सायावेयगा संखेज्जगुणा ५' सातवेदकाः संख्येयगुणा भवन्ति, आयुर्वन्धका पर्याप्त सुप्तेष्वेपि सातवेदकानामुपलभ्यमानत्वात्, तेभ्योऽपि सातावेदकेभ्यः 'इंदिओवउत्ता संखेज्जगुणा ६' इन्द्रियोपयुक्ताः संख्येयगुणा भवन्ति, असातवेदकानामपि इन्द्रियोपयोगस्योपलभ्यमानत्वात्, तेभ्योऽपि 'अणागारोवउत्ता संखेज्जगुणा ७' अनाकारोपयोगो पयुक्ताः संख्येयगुणा भवन्ति, इन्द्रियोपयोगेषु चानाकारोपयोगस्योपलभ्यमानत्वात्, तेभ्योऽपि 'सागारोवउत्ता संखेज्जगुणा ८' साकारोपयुक्ताः संख्येयगुणा भवन्ति, इन्द्रियोपयोगेषु च साकारोपयोगकालस्य बहुत्वेन तत्काल विशिष्टानामपि संख्येयगुणत्वसंभवात्, तेभ्योऽपि 'नो इंदिओवउत्ता विसेसाहिया ९ नो
द्घात करते हुए पाये जाते हैं । समवहत जीवों की अपेक्षा साता के वेदक जीव संख्यातगुणा हैं, क्योंकि आयु के बन्धक, अपर्याप्त और सुप्त जीवों में भी साता का वेदन करने वाले उपलब्ध होते हैं । सातावेदकों की अपेक्षा इन्द्रियोपयुक्त जीव संख्यातगुणा अधिक हैं, क्योंकि इन्द्रियों का उपयोग लगाने वाले, सातावेदकों के अतिरिक्त असातावेदक भी होते हैं । इन्द्रियो पयुक्तों को अपेक्षा अनाकारोपयुक्त अर्थात् दर्शन का उपयोग लगाये हुए जीव संख्यातगुणा अधिक होते हैं, क्योंकि इन्द्रियोपयोग और नोइन्द्रियों के उपयोग वालों मेंदोनों में अनाकार उपयोय देखा जाता है। अनाकारोपयुक्तों की अपेक्षा साकारोपयुक्त संख्यातगुणा अधिक हैं क्योंकि अनाकारोपयोग की अपेक्षा साकारोपयोग का काल अधिक है, इस कारण साकारोपयोग वाले भी अधिक हैं । साकारोपयोग वालों की अपेक्षा भी नोइन्द्रियोपयोग वाले विशेषाधिक हैं, क्योंकि इन में नोइन्द्रिय-अनाकार આયુના બંધક, અપર્યાપ્ત અને સુસ જીમાં પણ સાતાનું વહન કરવાવાળા ઉપલબ્ધ થાય છે. સાતવેદકેની અપેક્ષાથી ઇન્દ્રિપયુક્ત જીવ સંખ્યાતગણ વધારે છે. કેમકે ઈન્દ્રિયેના ઉપગ લગાવવા વાળા સાતા વેદકોના શિવાય અસાતા વેદકે પણ હોય છે. ઇન્દ્રિયોપયુક્તોના કરતાં અનાકારેષયુક્ત અર્થાત્ દર્શનનો ઉપગ લગાવવાળા જીવ સંખ્યાત ગણા વધારે હોય છે, કેમકે ઈન્દ્રિપગ અને નો ઇન્દ્રિયેના ઉપગવાળાઓમાં એમ બનેમાં અનાકાર ઉપગ જોવામાં આવે છે. અનાકારોપયુક્તોના કરતાં સાકારપગવાળા સંખ્યાત ગણા વધારે છે. કેમકે અનાકારપગવાળાની અપેક્ષા સાકારોપયોગને કાળ વધારે છે. એ કારણે સાકારપગવાળા વધારે છે. સાકારપગવાળાઓને કરતાં પણ તે ઈન્દ્રિયોપગવાળા વિશેષાધિક છે, કેમકે–તેમનામાં નેઈદ્રિય
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
