________________
૨૮૪
प्रज्ञापनासूत्रे गुणत्वं भवति, तेभ्योऽपि 'अहोलोयतिरियलोए संखेजगुणा' अधोलोक तिर्यग्लोके-अधोलोकतिर्यग्लोक प्रतरद्वयसंस्पर्शिनो देवाः संख्येयगुणा भवन्ति, तस्य प्रतरद्वयस्य भवनपतिवानव्यन्तरदेवानां प्रत्यासन्नतया स्वस्थानत्वात्, बहूनां भवनपतीनां स्वभवनस्थानां तिर्यग्लोकगमनागमनात्. तथोद्वर्तमानानां, वैक्रियसमुद्घातेन समवहतानाम्, तिर्यग्लोकवर्तिनां, पश्चेन्द्रियतिर्यग्मनुष्याणां या भवनपतित्वेनोत्पद्यमानानां च भवनपत्यायुरनुभवतां पूर्वोक्तप्रतरद्वयसंस्पर्शित्वेनातिबहुसात् संख्येयगुणत्वं भवति, तेभ्योऽपि 'अहोलोए संखेजगुणा' अधोलोके --अधोलोकवर्तिनो देवाः संख्येयगुणा भवन्ति, अधोलोकस्य भवनपतीनां स्वस्थानत्यात्, तेभ्योऽपि 'तिरियलोए संखेजगुणा' तिर्यग्लोके-तिर्यग्लोकवर्तिनो देवाः संख्येयगुणा भवन्ति तिर्यग्लोकस्य ज्योतिष्कवानव्यन्तराणां स्वस्थानत्वात् । तिर्यग्लोक में संख्यातगुणा हैं अर्थात् अधोलोक तिर्यग्लोक नामक दोनों प्रतरों को स्पर्श करने वाले संख्पात गुणा हैं, क्योंकि वे दोनों प्रतर भवनपति तथा वानव्यन्तर देवों के समीपवतों होने से उनके स्वस्थान हैं । बहुसंख्यक भवनपति तिर्यग्लोक में गमनागमन करते हैं, उद्वर्तन करते हैं, वैक्रिय समुद्घात करते हैं अथवा तिर्यग्लोक के पंचेन्द्रिय तिर्यच या मनुष्य जब भवनपति के रूप में उत्पन्न होने वाले होते हैं और भयनपति की आयु का अनुभव करते हैं तब पूर्वोक्त दोनों प्रतरों का स्पर्श होता है । ऐसे जीव बहुत होने के कारण संख्यातगुणा कहे गए हैं। उनकी अपेक्षा अधोलोक में संख्यात गुणा हैं, क्योंकि अधोलोक भवनवासी देवों का स्वस्थान है । अधोलोक की अपेक्षा तिर्यग्लोक में रहने वाले देव संख्यातगुणा हैं, क्योंकि तिर्यग्लोक ज्योतिष्क और वानव्यन्तरों का स्वस्थान है।
અધિક છે. તેમની અપેક્ષાએ અલેક તિર્થંકલેકમાં સંખ્યાત ગણુ છે અર્થાત્ અલેક તિર્થક્વેક નામક અને પ્રતિરોને સ્પર્શ કરનારા સંખ્યાત ગણું છે કેમકે તેઓ બને પ્રતર ભવનપતિ વાનવ્યન્તર દેવેના સમી પવતી હોવાથી તેમને સ્વસ્થાન છે. બહુસંખ્યક ભવનપતિ તિર્થંકલેકમાં ગમનાગમન કરે છે, ઉદ્વર્તન કરે છે, વિકિય સમુદ્દઘાત કરે છે, અથવા ઉત્પન્ન થનારા બને છે અને ભવનપતિના આયુષ્યને અનુભવ કરે છે, ત્યારે પૂર્વોકત બને પ્રતને સ્પર્શ થાય છે. એવા જીવ ઘણું હોવાને કારણે સંખ્યાત ગણું કહેલા છે તેમની અપેક્ષાએ અલકમાં સંખ્યાત ગણા છે, કેમકે અલેક ભવનવાસી દેવોના સ્વસ્થાન છે. અલોકની અપેક્ષાએ નિકલેકમાં રહેનારા દેવ સંખ્યાત ગયું છે, કેમકે તિર્થંકલેક તિષ્ક અને વાનગંતોના સ્વાસ્થાન છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
