________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ६ सू.६ नैरयिकादीनामेकसमयेनोपपातनिरूपणम् ९८९
टीका-अथ नैरयिकादीनामेकसमयेनोपपात वक्तव्यता प्ररूपयितुमाह'नेरइयाणं भंते ! एगसमएणं केवइया उववज्जति' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! नैरयिकाः खलु एक समयेन एकस्मिन् समये कियन्तः उपपद्यन्ते भगवानाह'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहण्णेणं एको बा, दो वा, तिन्नि वा, उक्कोसेणं संखेज्जा वा, असंखेज्जा वा, उववज्जति' जघन्येन एको वा द्वौ वा, त्रयो वा नैरयिकाः एकसमये उपपद्यन्ते, उत्कृष्टेन तु संख्येया वा असंख्येया वा नैरयिका एकस्मिन् समये उपपद्यन्ते 'एवं जाव अहे सत्तमाए' एवम् पूर्वोक्त नैरयिकरीत्या, यावत् रत्नप्रभा शर्कराप्रभा वालुकाप्रभा पङ्कप्रभा धूमप्रभा तमाऽधःसप्तमपृथिवी
(सिद्धा णं भंते ! एगसमएणं केवइया सिज्झति) हे भगवन् ! सिद्ध एक समय में कितने सिद्ध होते हैं ? (गोयमा ! जहण्णेगं एक्को वा, दोवा तिन्नि वा) हे गौतम ! जघन्य एक, दो या तीन (उक्कोसेणं अट्ठसयं) उत्कृष्ट एक सौ आठ ।
टीकार्थ-अब यह प्ररूपणा की जाती है कि एक समय में नारक आदि जीव कितनी संख्या में उत्पन्न होते हैं ?
गौतम स्वामी कहते हैं-भगवन् ! एक समय में कितने नारक उत्पन्न होते हैं ?
भगवान उत्तर देते हैं-हे गौतम ! एक समय में कम से कम एक दो अथवा तीन नारक उत्पन्न होते हैं और अधिक से अधिक संख्यात अथवा असंख्यात उत्पन्न होते हैं ? इसी प्रकार रत्नप्रभा, शर्कराप्रभा, वालुकाप्रभा, पंकप्रभा, धूमप्रभा, तमःप्रभा और तमस्तमःप्रभा पृथ्वी के नारक भी एक समय में जघन्य एक, दो या थाय छ 'सिद्धाणं भंते ! एगसमएणं केवइया सिझंति) 3 मावन् ! सिद्ध मे समयमा मा सिद्ध थाय छ ? (गोयमा ! जहण्णेणं एको वा दो वा तिन्नि वा) उ गौतम ! धन्य ४, 2, मगर १५ (उकोसेणं अटुसयं) Bष्ट से भा४
ટીકાર્થ-હવે એ પ્રરૂપણ કરાય છે કે એક સમયમાં નારક આદિ જીવ કેટલી સંખ્યામાં ઉત્પન્ન થાય છે?
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે- હે ભગવન એક સમયમાં કેટલા નારક ઉત્પન્ન થાય છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે–ગૌતમ ! એક સમયમાં ઓછામાં ઓછા એક, બે અગર ત્રણ નારક ઉત્પન્ન થાય છે અને અધિકથી અધિક સંખ્યાત અથવા અસંખ્યાત ઉત્પન્ન થાય છે. એ જ પ્રકારે રત્નપ્રભા, શર્કરા પ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધૂમપ્રભા, તમ પ્રભા અને તમસ્તમપ્રભા પૃથ્વીના
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨