________________
प्रमेयबोधिनी टीका द्वि. पद २ सू.१९ नागकुमारदेवानां स्थानानि ७५ बोन्दयः प्रलम्बवनमालाधराः दिव्येन वर्णगन्धादिना दशदिश-उद्योतयन्तः, उभासयन्तः, ते खलु तत्र स्वेषां स्वेषां भवनावासादीनाम् आधिपत्यं पौरपत्यं स्वामित्वं भर्तु त्वं महत्तरकत्वं कुर्वन्तः पालयन्तो महताऽहतनाट्यगीतवादिततन्त्रीतलतालत्रुटितघनमृदङ्गपटुप्रवादितरवेण दिव्यान् भोगभोगान् भुञ्जाना 'विहरंति' विहरन्ति, अथ दाक्षिणात्य नाकुमारेन्द्रधरणं वर्णयति-'धरणे इत्थ नागकुमारिंदे' अत्र खलु-उपर्युक्तस्थानेषु, धरणो नागकुमारेन्द्रः 'नाकुमारराया' नागकुमारराजा 'परिवसति' पविसति, 'महडिए जाव पभासेमाणे' स धरणो महधिको यावत्-महद्युतिकः, यहायशाः, महबलः महानुभागः, महासौख्यः, हारविरजितवक्षाः, कटकत्रुटितस्तम्भितभुनः अङ्गदकुण्डलमृष्टगण्डस्तकल्याणकारी माला एवं अनुलेपन के धारक होते हैं । उनका शरीर देदीप्यमान होता है । लम्बी वनमाला धारण करते हैं । दिव्य वर्ग एवं गंध आदि से दशों दिशाओं को उद्योतित और प्रकाशित करते रहते हैं। वे अपने-अपने भवनावास आदि का आधिपत्य, अग्रेसरत्व, स्वामित्व, भर्तृत्व तथा महत्तरकत्व करते हुए तथा पालन करते हुए नाटक, संगीत, वीणा, तल, ताल, मृदंग आदि के कुशल वादकों द्वारा वादन की ध्वनि के साथ दिव्य भोगोपभोगों को भोगते हुए रहते हैं।
अब दक्षिण दिशा के नागकुमारेन्द्र धरण का वर्णन करते हैं। धरण इन दाक्षिणात्य नागकुमारों का इन्द्र है । वह नागकुमारों का राजा है । धरणेन्द्र महान ऋद्धि का धारक, यावत् महाद्युति, महायश, महाबल, महानुभाग और महासौख्य है । उसका वक्षस्थल हार से सुशोभित रहता है । भुजाएं कटक एवं त्रुटिक नामक आभूषणों से માન હોય છે. લાંબીવનમાળા ધારણ કરે છે, દિવ્ય વર્ણ તેમજ ગંધ આદિથી દશે દિશાઓને ઉદ્યોતિત અને પ્રકાશિત કરતા રહે છે. તેઓ પિત પિતાના ભવનાવાસ આદિના આધિપત્ય, અગ્રેસરત્વ સ્વામિત્વ, ભર્તૃત્વ, તથા મહત્તર કત્વ કરતા રહિને તથા પાલન કરના રહીને નાટક. સંગીત, વીણ, તલ, તાલ, મૃદંગ આદિના કુશલ વાદકે દ્વારા વાદિત વનિના શ્રવણ સાથે દિવ્ય ભેગેપ ભેગેને ભેગવતા રહે છે.
' હવે દક્ષિણ દિશાના નાગકુમારેન્દ્ર ધરણનું વર્ણન કરે છે. ધરણ આ દક્ષિણાત્ય નાગકુમારના ઈન્દ્ર છે. તે નાગકુમારના રાજા છે. ધરણેન્દ્ર મહાન અદ્ધિના ધારક છે, મહાતિ, મહાયશ, મહાબલ. મહાનુભાગ અને મહાસૌખ્ય છે. તેમનું વક્ષસ્થળ હારથી સુશોભિત રહે છે. ભુજાઓ કટક તેમજ ત્રુટિત નામના આભૂષણથી સ્તબ્ધ રહે છે. અંગદ, કુંડલ, તથા ગંડસ્થલથી ઘસાતા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
