________________
प्रबोधिनी टीका प्र. पद १ सू.१९ समेदवनस्पतिकायिकनिरूपणम्
पत्तेयसरीराणं तह होंती सरीरसंवाया ॥ ४२ ॥ 'जह वा' यथा वा 'तिलपपड़िया' तिलपर्यटिका-तिलशष्कुलिका - तिलप्रधाना पिष्टमयी अपूपिका, 'बहुएहिं ' बहुभिः 'तिलेहिं' तिलैः 'संहता संती' संहता मिश्रिता सती भिन्नभिन्नस्वस्वावगाह तिलस्वरूपा भवति, कथञ्चिदेकरूपा च जायते, 'तह' तथा अनेनैवौपम्येन 'पत्तेयसरीराणं' - प्रत्येकशरीराणां जीवानाम् ' होंति' - भवन्ति 'सरीरसंघाया' वारीसङ्गाताः कथञ्चिदेकरूपाः भिन्न भिन्न स्वस्वावगाहनाश्च भवन्ति, प्रकृतमुपसंहन्नाह - 'सेतं पतेयसरीरवणस्स इकाइया' ते एते - पूर्वोक्ता : प्रत्येकशरीरबादरवनस्पतिकायिकाः प्रज्ञप्ताः ॥०१९ ||
२९१
की मिन्नता का बोध होता है, उसी प्रकार यहां प्रत्येकशरीर जीवों की भिन्नता की प्रतिपत्ति होती हैं ।
इसी विषय को समझाने के लिए दूसरा दृष्टान्त देते हैं-जैसे तिलपपडी बहुत-से तिलों के एकमेक होने से बनती है । उस तिलपपडी में प्रत्येक तिल अलग-अलग रहता है, फिर भी तिलपट्टी एक प्रतीत होती है, इसी प्रकार प्रत्येक शरीर जीवों के संघात अलग-अलग होने पर भी एकरूप प्रतीत होते हैं ।
अब उपसंहार करते हुए सूत्रकार कहते हैं - यह प्रत्येक शरीर बादरवनस्पतिकायिक जीवों की प्रज्ञापना हुइ ।
यहां जहां जितने वनस्पति के भेदों की गणना की है, वहां वस्तुतः उतने प्रत्येक वनस्पतिकायिकों के भेद समझने चाहिए । प्रकृत सूत्र प्रत्येक वनस्पतिकायिक जीवों की प्ररूपणा के लिए ही है ॥ १९ ॥ प्रत्ये शरीर सभष मे. 'सकल सर्पप' शब्दना श्रणुथी प्रेम ते सरसવાની વિભિન્નતાને એધ થાય છે. એજ પ્રકારે અહી' પ્રત્યેક શરીર જીવાની વિભિન્નતાની પ્રતીત્તિ અને છે.
આજ વિષયને સમાવવાને બીજું દૃષ્ટાન્ત આપે છે-જેમ તલપાપડી ઘણા તલાના એક બીજાના મેળાપથી બને છે. એ તલપાપડીમાં દરેક તલ અલગ અલગ રહે છે. તો પણ તલપાપડી એક જોવામાં આવે છે. એવી રીતે પ્રત્યેક શરીર જીવેાના સંઘાત પણ અલગ અલગ હાવા છતાં એક રૂપ પ્રતીત થાય છે, ઉપસંહાર કરતા સૂત્રકાર કહે છે—આ પ્રત્યેક શરીર ખાદર વનસ્પતિકાયિક જીવાની પ્રજ્ઞાપના થઇ.
અહીં જ્યાં જેટલા વનસ્પતિના ભેદોની ગણના કરી છે ત્યાં વસ્તુતઃ તે ના પ્રત્યેક વનસ્પતિ કાયિકાના ભેદ સમજવા જોઇએ. પ્રકૃત સૂત્ર પ્રત્યેક વનસ્પતિ કાયિક વાની પ્રરૂપણાના માટે જ છે. ! સૂ.
૧૯ માં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
