________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू.११३ चन्द्रादिदेवानां विमानसंस्थानादिनि ९५७ सविशेष परिक्षेपेण अर्धक्रोशं बाहल्येन प्रज्ञप्तम् तारा विमानमर्धक्रोशमायामविष्कम्भेण तत् त्रिगुणं सविशेष परिक्षेपेण पश्चधनुश्शतानि बाहल्येन प्रज्ञप्तम् ॥११३॥ ___टीका-'चंदविमाणे णं भंते ! किं संठिए पन्नत्ते गोयमा ! अद्धकविह संठाणसंठिए' हे भदन्त ! चन्द्रविमानं खलु कथं जनीयां किमिव संस्थितम् इति प्रश्नः भगवानाह-गौतम ! अर्धीकृतकपित्थफलस्य यत्संस्थानं स्थितिस्तद्वत्
चंदविमाणे भंते ! किं संठिए पन्नत्ते-इत्यादि । टीकार्थ-इस सूत्र द्वारा श्री गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-हे भदन्त ! चन्द्रमा का विमान कैसे संस्थान वाला कहा गया है ? इस के उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा ! अद्धकविठ्ठग संठाणसंठिए सव्व फालितामए अब्भुग्गत मूसितपहसिते वण्णओ' हे गौतम ! आधे कैथ का जैसा आकार होता है वैसा ही चन्द्रमा के विमान का आकार है यह चन्द्रविमान सर्वात्मना स्फटिकमणि का है इसके सम्बन्ध में यह अभ्युद्गति कान्ति वाला है इत्यादि सब वर्णन पहिले के जैसा ही जानना चाहिये। __ शंका-यदि चन्द्रविमान का आकार आधे कैथ के जैसा है तो फिर उदयकाल में या अस्तगत होने के समय में, अथवा-पौर्णमासी के समय में जब वह तिरछा गमन करता है तब इस आकार वाला क्यों नहीं दिखाई देता है ?
'चंदविमाणं भंते ! किं संठिए पण्णत्ते' त्या
ટીકાથ–આ સૂત્રપાઠ દ્વારા ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુશ્રીને એવું પૂછે છે કે હે ભગવન ચંદ્રમાનું વિમાન કેવા સંસ્થાન વાળું કહેવામાં આવેલ છે. આ प्रश्न उत्तरमा प्रभुश्री ४ छ -'गोयमा ! अद्ध कविट्ठ संठाणसंठिए सव्व फालितामए अभ्मुगतमूसितपहसिते वण्णओं' 3 गौतम ! अर्धा नाना આકાર જેવો હોય છે એજ પ્રમાણેના ચન્દ્રમાના વિમાનને આકાર છે, આ ચન્દ્ર વિમાન સર્વ રીતે સ્ફટિક મણિનું છે. આના સંબંધમાં એ અભ્ય ગતિ કાન્તિ વાળું છે વિગેરે પ્રકારનું તમામ વર્ણન પહેલાની જેમજ સમજી से नये.
શંકા-જો ચંદ્ર વિમાનને આકાર અર્ધા કાંઠાના જે છે તે પછી તે ઉદય સમયે અથવા અસ્ત થવાના સમયે અથવા પુનમના સમયે જ્યારે તે તિરછું ગમન કરે છે, ત્યારે તે એવા પ્રકારના આકારવાળે કેમ દેખવામાં આવતું નથી?
જીવાભિગમસૂત્ર
