________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३. उ. ३. सू. १०३ क्षोदोदादिद्वीपसमुद्रनिरूपणम्
तदेव प्रमाणं सर्वं भणितव्यं यावत्सिद्धायतनानि । तत्र खलु यः स औत्तरोऽञ्जनपर्वतः [: तस्य चतुर्दिशि चतस्रो नन्दाः पुष्करिण्यः, तद्यथा - विजया वैजयन्ती जयन्ती अपराजिता शेषं तथैव यावत्सिद्धायतनानि, सर्वे तएव वर्णका नेतव्याः तत्र खल बहवो भवनपति - वानव्यन्तर- ज्योतिष्क- वैमानिका देवाचातुर्मासिकेषु पर्वकेषु सांवत्सरिकेषु वाऽन्येषु बहुषु जिन जन्म निष्क्रमण ज्ञानोत्पत्ति परिनिर्वा णादिकेषु देवकार्येषु च देवसमुदायेषु च देवसमितिषु च देवसमवायेषु च देवप्रयोजनेषु च एकान्ततः सहिताः समुपागताः सन्तः प्रमुदितप्रक्रीडिताः अष्टाह्निकारूपान् महामहिम्नः कुर्वन्तः पालयन्तः सुखं सुखेन बिहरन्ति । कैलास हरिवाहन च तत्र द्वौ देवौ महर्द्धिकौ पल्योपमस्थितिको परिवसतः तत्तेनार्थेन गौतम ! यावन्नित्यो ज्योतिष्कं संख्येयम् ॥सू० १०३॥
1
८४१
टीका- 'खोदोदं णं समुदं नंदीसरवरे णामं दीवे वट्टे वलयागार संठिए तहेव जाव परिक्खेवो' नन्दीश्वरवरो नाम द्वीपः यश्च वृत्तो वलयाकार संस्थितः क्षोदोदकं च समुद्रं सर्वतः समन्तात्संपरिवेट्य तिष्ठति नन्दीश्वरो द्वीपो यावत्समचक्रवालविष्कम्भेण युक्तो न पुनर्विषमचक्रवालेनेत्याद्यारभ्य जीवोपपातसूत्रं यावत् पूर्ववत् विस्तरभयान प्रपञ्चितम् । सम्प्रति नामकरणे हेतु पृच्छति - ' से केणद्वेणं भंते ०' अथ केनार्थेन भदन्त । नन्दीश्वरवरद्वीपो० २ एवमुच्यते ? भगवानाह -
'खोदोदं णं समुदं णंदीसरवरे णामं दीवे वट्टे वलयागार संठिते' टीकार्थ- क्षोदोदक समुद्र को नंदीश्वर नामका द्वीप चारों ओर से घेर कर स्थित है यह गोल है और इसीलिये यह गोल वलय के आकार जैसा है यह नन्दीश्वर द्वीप यावत् समचक्रवाल विष्कम्भ से युक्त है, विषमचक्रवाल विष्कम्भ से युक्त नहीं है इत्यादि कथन से लेकर जीवोपपाद सूत्र तक पूर्वोक्त कथन के अनुसार सब कथन यहां जानना चाहिये विस्तार हो जाने के भय से हम उसे यहां नहीं लिख रहे हैं 'से केणट्टेणं भंते ० ' हे भदन्त ! नन्दीश्वर द्वीप ऐसा नाम इस
इ०
'खोदोदं णं समुद्दं णंदीसरवरेणामं दीवे वट्टे वलयागार संठिते' इत्यादि ટીકા-ક્ષેાાદક સમુદ્રને નદીશ્વર નામના દ્વીપ ચારે ખાજુએથી ઘેરીને રહે છે. તે ગાળ છે. અને તેથી તે ગેાળ વલયના આકાર જેવા છે. આ નદીશ્વર દ્વીપ યાવત્ સમચક્રવાલ વિષ્ણુભથી યુક્ત છે. વિષમ ચક્રવાલ વિષ્ણુભથી યુક્ત નથી. ઈત્યાદિ પ્રકારના કથનથી લઈને જીવના ઉત્પાદ સૂત્ર પર્યંત પહેલાં કહેલ કથન અનુસાર તમામ કથન અહીયાં સમજી લેવું. વધારે વિસ્તાર थवाना अरशे ते अडींयां दूरीथी उही मतावेस नथी. 'से केणट्टेणं भंते !' जी० १०६
જીવાભિગમસૂત્ર
