________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू.१०१ पुष्करोदसमुद्रनिरूपणम् ८०९ अष्ट पिष्ट निष्ठिता अष्टौ वारान् पिष्टन्-संपेषकर्मणा पिष्ट्वा निष्ठिता-८ सुगन्धा ९ अतः आस्वादनीया १० निःस्वादनीयाऽपि ११ पातुं योग्या १२ दीपनीया-मन्दाग्नि विघातिनी १३ मदनीया १४ सर्वेषामपि-इन्द्रियाणां गात्राणां च अहादनीया न तु बुद्धिलोपिनी-१५ आसलाऽनिच्छद्भिरपि आस्वादने समानेतु योग्या मांसला-सर्वतो गरिष्ठा प्रीत्यतिशयजनकत्वात् १७ 'पेसला' मुष्ठुतया मनोज्ञा१८ ईषदोष्ठावलंबिनी-ओष्ठस्पर्शमात्राद्गुणकारिणी-ततः परं तु तीक्ष्णत्वाद्दोषदायिनी-१९ ईषत्ताम्राक्षिकरणी-ईषत् ताने यथा भवेताम् अक्षिणी 'तथा तयोः कारिणी-२० । 'इसी वोच्छया कडुआ-वण्णे णं उववेयागंधेणं उववेया रसेणं उववेया फासेणं उववेया' ईषद् व्यवच्छेदे-पानानन्तरं कंचित्कालं कटुका २१ वर्णकोपेता वर्णयुक्ता २२ गन्ध-रस-स्प”रुपेता २५ एवमुक्ते भगवति गौतमः प्राह-'भवे एया रूवे सिया-गोयमा ! णो इणढे समटे-वारुणस्स णं समुदस्स उदए एत्तो इट्टतरे जाव उदए-से तेणटेणं वुच्चइ' स्पर्श तक के विशेषणों से युक्त-सुरा-शराब-होती है उसी तरह से मिष्टता आदि गुणों से युक्त है अतः इसी मिष्टता आदि के निमित्त को लेकर इसका नाम वारुणीवर समुद्र ऐसा कहा गया है प्रभु के इस प्रकार कहने पर पुनः गौतम ने उनसे ऐसा पूछा 'भवेएया रूवे. सिया' हे भदन्त ! वरुणोदक समुद्र का जल क्या ऐसे ही रूप वाला है ? इसके उत्तर में प्रभु ने ऐसा कहा है-'णो इणढे समढे' हे गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है 'वारुणस्स णं समुदस्स उदए एत्तो इट्टतरे जाव उदए' क्योंकि वरुणसमुद्र का जल तो स्वाद में ईन सुरादि विशेष समूह से भी इष्टतर है कान्ततर है प्रियतर है मनोज्ञतर है एवं मन आमतर है० से एणटेणं एवं वुच्चति०' इसी कारण हे गौतम ! મદને ઉત્પન્ન કરવાવાળી વિગેરે વિશેષણથી લઈને વર્ણ, ગંધ, રસ, અને સ્પર્શ પર્યન્તના વિશેષણોથી યુક્ત સુરા–શરાબ-દારૂ જે હોય છે. એ જ પ્રમાણે મિઠાશ વિગેરેથી યુક્ત તે સમુદ્રનું જળ હોય છે. તેથી આ મીઠાશ વિગેરે નિમિત્તને લઈને આનું નામ વારૂણી પર સમુદ્ર એવું કહેવાયું છે. પ્રભુના આ प्रभार उपाथी Nथी गौतमस्वामी प्रसुश्रीन से पूछ्यु छ -'भवे एया रूवे सिया' ३ मावन् पा३६४ समुद्रनुमा ४१२ पापा छ ? २॥ प्रश्नन। उत्तरमा प्रभुश्रीस मे प्रयु 'णो इणटे समटूठे' हे गौतम ! 20 Aथ समथ नथी. वारुणस्स णं समुदस्स उदए एत्तो इदुतरे जाव उदए' કેમકે વરૂણ સમુદ્રનું જળ સ્વાદમાં આ સુરા વગેરેના સમૂહથી વિશેષ ઈટ तर छ. आन्तत२ छ, प्रियत२ छ. भनाज्ञत२ छे. मने मन मामत२ छ. 'से
जी. १०२
જીવાભિગમસૂત્ર