________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू.९७ पुष्करद्वीपनिरूपणम्
७१९ राजधानी-अन्यस्मिन् पुष्करवरद्वीपे, 'णवरं सीयासीओदा णत्थि भाणियवाओ' नवरमत्र शीताशीतोदकायाः विचारो न कर्तव्यः । 'पुक्खरवरस्स णं भंते ! दीवस्स दारस्स य-२ एस णं केवइयं अबाहाए अंतरे पन्नत्ते ? गोयमा ! अडयालसयसहस्सा-बावीसं खलु भवे सहस्साई अगुणुत्तरा य चउरो-दारंतर पुक्खरवरस्स' पुष्करवरस्य खलु भदन्त ! द्वीपस्य द्वारस्य च-एकस्मादन्यद्वारस्याऽन्तरं कियत् अबाधया प्रज्ञप्तमिति प्रश्नः ? भगवानाह-हे गौतम अष्टचत्वारिंशत् शतसहस्राणि ४८२२४६९ द्वाविंशति योजनानां सहस्राणि चत्वारिं योजनशतानि एकोन सप्ततानि योजनानि पुष्करद्वीपद्वाराणान्तरम् पारस्परिकमबाधया । चतुराणां पृथुत्वस्यैकत्रमीलने १८ योजनानि, तानि पुष्करद्वीप परिमाणात् १९२८९८९४ शेष तीन द्वारों का वर्णन अपने अपने प्रमाण के अनुरूप कर लेना चाहिये परन्तु राजधानी के वर्णन में 'अन्य पुष्करवर द्वीप में राजधानी है' ऐसा कहना चाहिये 'णवरं सीया सीओदा णत्थि भाणियव्चाओ' तथा सीता और सीतोदा इन दो महानदियों का सद्भाव यहां पर नहीं कहना चाहिये 'पुक्खरवरस्स णं भंते ! दीवस्स दारस्स य २ एसणं केवतियं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते' हे भदन्त ! पुष्करवरद्वीप के द्वारों का आपस में एक दूसरे से कितना अन्तर कहा गया है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा ! अडयाल सयसहस्सा बावीसं खलु भवे सहस्साई अगुणुत्तराय चउरो दारंतर पुक्खरवरस्स' पुष्करवर द्वीप के प्रत्येक द्वारों का आपस में अन्तर-४८२२४६९ अडतालीस लाख बावीस हजार चार सौ उगनसीत्तर योजन का कहा गया है। यह इनका अन्तर इस प्रकार से निकालना चाहिये चारों द्वारों की ત્રણે દ્વારનું કથન પોતપોતાના પ્રમાણ અનુસાર કરી લેવું. પરંતુ રાજધાનીના १ नमi ilat y४२१२ दीपमा २०४यानी छ तेम ४ नये. 'णवर सीया सीओदा णस्थि भाणियव्या' तथा सीता मने सीताही येथे महानहियोन। सहमा २डी ४३वो न ये. 'पुक्खरवरस्स ण भंते ! दीवस्स दारस्स य दारस्स य एस ण केवतिय अबाहाए अंतरे पण्णत्ते' लगवन् ५४१२ दीपना દ્વારેનું પરસ્પરમાં એક બીજાથી કેટલું અંતરે કહેવામાં આવેલ છે? मा प्रश्न उत्तरमा प्रमुश्री ४३ छ -'गोयमा ! अडयालसयसहस्सा बावीस खलु भवे सहस्साई अणुत्तराय चउरो दारंतरपुक्खरवरस्स' १४રવર દ્વીપના પ્રત્યેક દ્વારેનું પરસ્પરમાં ૪૮૨૨૪૬૯ અડતાલીસ લાખ બાવીસ હજાર ચારસો ઓગણ સીત્તેર જનનું અંતર કહેવામાં આવેલ છે. તેનું આ અંતર આ રીતે કહેવાવવું જોઈએ. ચારે દ્વારેની
જીવાભિગમસૂત્ર