________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३ उ. ३ सू. ५४ वनषण्डगत वाप्यादीनां वर्णनम्
३१
संस्थित पृथिवीशिलापट्टकेषु खलु 'बहवे वाणमंतरा देवा देवीओ य' बहवोऽने के वानव्यन्तरा देवा देव्यश्च 'आसयंति' यथा सुखमासते - उपविशन्तीत्यर्थः 'सयंति' शेरते - दीर्घकाय प्रसारणेन वर्त्तन्ते नतु निद्रां कुर्वन्ति तेषु देवयोनिकतया निद्राया असंभवादिति, 'चिति' तिष्ठन्ति - ऊर्ध्वस्थानेन वर्तन्ते 'णिसीदंति' निषीदन्ति उपविशन्तीत्यर्थः, 'तुमर्हति' खपरिवर्तयन्ति - वामपार्श्वतः परावृत्य दक्षिणपार्श्वेनावतिष्ठन्ति दक्षिणपार्श्वतो वा परावृत्त्य वामपार्श्वनावतिष्ठन्ति, 'रमंति' रमन्तेरतिमाबध्नन्ति, 'ललंति' ललन्ति-मन ईप्सितं यथा भवति तथा वर्त्तन्ते इति । विशेषणों की व्याख्या पहले जैसी ही है । 'तत्थ णं बहवे वाण मंतरा देवा देवीओय आसयंति सयंति, चिडंति, णिसीदंति, तुयर्हति' इन उत्पातपर्वत आदिकों पर जो हंसासन आदि आसन है और नाना रूप संस्थानवाले जो पृथिवी शिलापट्टक है इन पर अनेक वानव्यन्तर देव और देवियों का समूह सुख पूर्वक उठती बैठती है सोती है अर्थात् अपने शरीर को लम्बा करके लेटती है निद्रा नही लेती है । क्यों कि देवयोनि होने से इनमें निद्राका अभाव रहता है तथा इच्छानुसार खडे रहते है इच्छानुसार आराम करते है इच्छानुसार वाम करवट को बदलकर दक्षिण करवट लेते हैं और दक्षिण करवट को बदलकर वामकरवट लेते हैं इस तरह से वहां वे विश्राम करते हैं । रति क्रीडा किया करते हैं मनके अनुसार जैसा करना चाहते हैं वैसा सब कुछ कार्यकरते हैं तथा इधर उधर जाने रूप विनोद से एवं गीत नृत्यादिरूप - विनोद से अपने मनको बहलाते रहते हैं 'मोहंति' एवं मैधुन सेवन
सम सेवा. 'तत्थ णं बहवे वाणमन्तरा देवा देवीओय आसयंति, सयंति, चिट्ठति, णिसीदंति, तुयट्टंति' मे उत्पापर्वत विगेरे पर्वत पर में सासन विगेरे मासना છે, તે અને અનેક પ્રકારના સંસ્થાનવાળા પૃથ્વીશિલા પટ્ટા છે, તેના પર અનેક વાનવ્યંતર જાતીના દેવ અને દેવિયાના સમૂહ સુખ પૂર્વક ઉઠે બેસે છે અને સૂવે છે. અર્થાત્ પોતાના શરીરને લાંબુ કરીને સુવે છે. પણ તે ઉંઘતા નથી. કેમકે તે દેવાનિ હેાવાથી તેઆને નિદ્રાના અભાવ હોય છે. તથા તેઓ ઇચ્છાપૂર્વક ઉભા રહે છે. ઇચ્છાનુસાર આરામ કરે છે. ઇચ્છાપૂર્વક ડાબા પડખાને ફેરવીને જમણો માજી કરે છે. અને જમણા પડખાને બદલીને ડાખી તરફ ફેરવીલે છે. આ રીતે તેઓ ત્યાં વિશ્રામ કરે છે. રતિક્રીડા કરે છે. તથા પોતાના મન પ્રમાણે જે કાર્યો કરવા ઇચ્છે છે તેવા બધાજ કામેા કરે છે. તથા આમતેમ જવા રૂપ વિનેદ અને ગીત નૃત્ય વગેરે પ્રકારના વિનેાદથી पोताना भनने महेसाव्या ४रे छे, 'मोहंति' भने मैथुन सेवन रे छे, मा
જીવાભિગમસૂત્ર
