________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.१० सू.१४७ जीवानां चातुर्विध्यनिरूपणम् १४३९ चाऽविग्रहेणाऽधः सप्तम्यास्तिर्यसूत्पादयितव्यः, विग्रहे विभङ्गस्य प्रतिषेधात् । उक्तश्च-'विभंगनाणी पंचिंदिय तिरिक्खजोणिया मणूया य आहारगा-नो अणाहारगा' इति ।
छाया-विभङ्गज्ञानिनः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका मनुजाश्चाऽऽहारका नो अनाहारकाः इति ॥ नन्वपान्तराले किमर्थं सम्यक्त्वं प्रतिपात्यते ? उच्यतेविभङ्गस्य स्तोककालाऽवस्थायित्वात् । उक्तश्व-विभंगनाणी जहन्नेणं एगं समयं उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई देसूणाए पुव्वकोडीए अब्भहियाई विभङ्गज्ञानी जघन्येनैकं समयम् उत्कर्षेण त्रयस्त्रिंशत्सागरोपमाणि देशोनया पूर्वकोटयाऽभ्यवह जीव वहां से निकल कर पूर्वकोटि की आयु वाले तिर्यञ्चों में उत्पन्न हो जाता है दो वार जो यहां विभंगज्ञानी का उत्पाद हुआ कहा गया है वह अविग्रहगति से यहां उसका उत्पात हुआ है ऐसा जनना चाहिये-क्योंकि विभंग का विग्रह में प्रतिषेध किया गया हैउक्तंच-'विभंगनाणी पंचिंदिय तिरिक्ख जोणिया,
मणुया य आहारगा नो अणाहारगा' शंका-यहां उद्वर्तना काल के प्रत्यासन्न में उसे सम्यक्त्व की प्राप्ति का कथन क्यों किया गया है ? तो इसका उत्तर यही है कि विभंगज्ञान स्तोक काल तक ही रहता है-उक्तंच
विभंगनाणी जह० एगं समयं उक्कोसेणं तेत्तीसं,
सागरोवमाइं देसूणाए पुवकोडीए अब्भहियाई।' द्वितीया षट्षष्टि इस प्रकार से है जिसका विभंगज्ञान प्रतिपतित नहीं हुआ है ऐसा वह विभंगज्ञानी अवधिदर्शनी मानव पर्याय को વાળા તિર્યંચામાં ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. બે વાર ત્યાં વિર્ભાગજ્ઞાનીને ઉત્પન્ન થવાનું જે કહ્યું છે તે અવિગ્રહ ગતિથી તેને ઉત્પાત થયું છે તેમ સમજવા કહેલ છે. કેમકે–વિભંગનો વિગ્રહગતિમાં નિષેધ કરવામાં આવેલ છે. કહ્યું પણ छ -'विभंगणाणी पंचिंदियतिरिक्खजोणिया मणुया य आहारगा नो अणाहारगा'
શંકા–અહીયાં ઉદ્વતના કાળની નજીકમાં તેને સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિનું કથન કેમ કરવામાં આવેલ છે? આ પ્રશ્નનો ઉત્તર એજ છે કે-વિર્ભાગજ્ઞાન था। सभय ५यत १ २ छ. ४युं ५५ छ - 'विभंगनाणी जहण्णेण एगं समयं उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई देसूणाए पुव्वकोडीए अब्भहियाई'
બીજી ૬૬ છાસઠની સંખ્યાની સમજ આ પ્રમાણે છે. જેમનું વિર્ભાગજ્ઞાન પ્રતિપતિત થયું ન હોય એવા તે વિભંગાની અવધિદર્શની માનવ પર્યાયને
જીવાભિગમસૂત્ર
