________________
१४१२
जीवाभिगमसूत्रे कियच्चिरं कालतः ? गौतम ! जघन्येनान्तर्मुहूर्तम् उत्कर्षेण सागरोपमशतपृथक्त्वं सातिरेकम् ततः परं संसारितयाऽसंज्ञिषु गमनस्याऽवश्यं संभवात् । 'असन्नी जहन्नेणं अंतोमुहुत्त-उक्कोसेणं वणस्सइकालो' असंज्ञी जघन्येनान्तर्मुहूर्तम्उत्कर्षण वनस्पतिकालः स चोक्त एव । 'नो सन्नी नो असन्नी साइए अपज्जवसिए, एष, उभयप्रतिषेधवर्ती सिद्धः साद्यपर्यवसितः । अथाऽन्तरमेषामाह-'सण्णिस्स अंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्त-उक्कोसेणं वणस्सइकालो' संज्ञिनः खलु भदन्त ! पुहुत्तं साइरेगे' हे गौतम ! संज्ञी जीव संज्ञी जीव रूप से कम से एक अन्तर्मुहूर्त तक रहता है और अधिक से अधिक कुछ अधिक सागरोपम शत पृथक्त्व तक रहता है इसके बाद वह नियम से असंज्ञियों में उत्पन्न हो जाता है। 'असन्नी-जहण्णेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं वणस्सइकालो' हे भदन्त ! असंज्ञी जीव असंज्ञी रूप से कितने काल तक रहता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-हे गौतम ! असंज्ञी जीव असंज्ञी रूप से कम से कम एक अन्तर्मुहूर्त तक रहता है और उत्कृष्ट से वनस्पति काल प्रमाण रहता है इसके बाद वह नियम से संज्ञी जीव की पर्याय से उत्पन्न हो जाता है वनस्पति काल के सम्बन्ध में पहले कई बार कथन कर आये हैं । 'नो सन्नी नो असन्नी साइए अपज्जवसिए' जो न संज्ञी है और न असंज्ञी है-ऐसा सिद्ध जीव सादि अपर्यवसित काल वाला होता है। ___ अन्तर कथन-'सण्णिस्स णं अंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उकोसेणं वणस्सइकालो' हे भदन्त ! संज्ञी जीव का अंतर कितने काल का ગૌતમ ! સંજ્ઞી જીવ સંસી જીવ રૂપે ઓછામાં ઓછા એક અંતમુહૂત સુધી રહે છે અને વધારેમાં વધારે સાગરોપમશત પૃથકૃત્વ પર્યન્ત રહે છે. તે પછી ते नियमथी असशीयाम जपन्न २६ नय छे. 'असण्णी जहण्णेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं वणस्सइ कालो' भगवन् असशी ७१ असशी पाथी सा પર્યન્ત રહે છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે હે ગૌતમ! અસંજ્ઞી જીવ અસંસીપણાથી ઓછામાં ઓછા એક અંતર્મુહૂર્ત પર્યન્ત રહે છે અને ઉત્કૃષ્ટથી વનસ્પતિ કાળ પ્રમાણ રહે છે. તે પછી તે નિયમથી સંસી જીવ પણાથી ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. વનસ્પતિકાળના સંબંધમાં પહેલાં કેટલિક વાર ४थन ४२पामा मापी गये छे. 'नो सन्नी नो असन्नी साइए अपज्जवसिए' જેઓને સંજ્ઞી અને ને અસંજ્ઞી છે એવી સિદ્ધ જીવ સાદિ અપર્યસિત કાળવાળા હોય છે.
અંતર દ્વારનું કથન 'संण्णिस णं अंतरं जहण्णेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं वणस्सइ कालो है मशवन्
જીવાભિગમસૂત્ર