________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. १० सू. १४३ प्रकारान्तरेण द्वैविध्यम्
१३५९
सितत्वेन सप्ततद्भावाऽपरित्यागात् । ' णाणिस्स अंतरं सादि सपर्यवसित ज्ञानिनोऽन्तरम् 'जहन्नेणं अंतोमुहुतं' जवन्येनान्तर्मुहूर्तम् एतावन्मिथ्यादर्शनकालेन व्यवधानेन भूयोऽपि ज्ञानभावात्, 'उकोसेणं अनंत कालं अवडूं पोग्गल - परियहं देखणं' उत्कर्षेणानन्तं कालम् अनन्ता उत्सर्पिण्यव सर्पिण्यः कालतोऽपा पुलपरावर्त्ती देशोनम् क्षेत्रतः, सम्यग्दृष्टेः सम्यक्त्वात्प्रतिपतितस्यैतावन्तं कालं मिथ्यात्वमनुभूय ततोऽवश्यं सम्यक्त्वासादनात् । 'अण्णाणियस्स दोन्हवि आदिल्लाणं नत्थि अंतरं' द्वयोरप्यज्ञानिनोरादिकयोर्नास्त्यन्तरम् अज्ञानिनः कियच्चिरं कालतोऽन्तरम् ? गौतम ! अनाद्यपर्यवसितस्य नास्त्यन्तरम् अपर्यव - सितत्वादेव | अनादि सपर्यवसितस्याऽपि नास्त्यन्तरम् संप्राप्तकेवलज्ञानस्य प्रतिपाताऽभावात् । 'सादीयस्स सपज्जवसियरस जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं' सादि सम्यक्त्व छूटता नहीं है । क्योंकि अपर्यवसित अवस्था वाला होने से सम्यक्त्वरूप परिणाम से ही परिणत बना रहता है । जो ज्ञानी सादि पर्यवसित है उसका अन्तर जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त का है और उत्कृष्ट से अन्तर अनन्त काल का है । इतने काल के बाद वह पुनः ज्ञानी बन जाता है । हे भदन्त ! अज्ञानी जीव का अन्तर कितने काल का है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते है- हे गौतम! जो अनादि अपर्यवसित अज्ञानी है उसके तथा अनादि सपर्यवसित जीव के तो अन्तर है नहीं क्योंकि अनादि अपर्यवसित अवस्था में अज्ञान का सद्भाव सदा विद्यमान रहेगा और अनादि सपर्यवसितता अवस्था में अज्ञान की समाप्ति में केवलज्ञान का सद्भाव होने से उसका छूटना होगा नहां इस कारण अन्तर का आना होता नही है । जो सादि सपर्यवसित अज्ञानी जीव है उसका अन्तर होता
છૂટતું નથી. કેમકે અપર્યવસિત અવસ્થાવાળા હેાવાથી સમ્યક્ત્વ રૂપ પરિણા મથી જ પરિણતખનેલા રહે છે જે જ્ઞાની સાદિ અપ વસિત હોય છે. તેઓનુ અંતર જઘન્યથી એક અંત''નુ' છે, અને ઉત્કૃષ્ટથી અન તકાળનું અંતર હાય છે. એટલા કાળ પછી ફરીથી જ્ઞાની ખની જાય છે. હે ભગવન્ ! અજ્ઞાની જીવનું' અંતર કેટલા કાળનું છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે-હે ગૌતમ !જે અનાદિ અપ વસિત અજ્ઞાની છે તેએને તથા અનાદિ સપયવસિત જીવાને તેા અંતર હાતું જ નથી. કેમકે–અનાદ્ધિ અપયવસિત અવસ્થામાં અજ્ઞાનના સદ્ભાવ સદા કાયમજ રહેશે. અને અનાદિ સપયવસિત પણાની અવસ્થામાં અજ્ઞાનની સમાપ્તિમાં કેવળજ્ઞાનના સદ્ભાવ હાવાથી તે છૂટિ શકતુ નથી. તેથી અંતર આવી શકતું નથી. જે સાદિ સપ વસિત અજ્ઞાની જીવ હાય
જીવાભિગમસૂત્ર
