________________
१३३०
___ जीवाभिगमसूत्रे पर्यवसितः संसारविमुक्तिसमये सिद्धत्वभावात्सादिता सिद्धत्वप्रच्यते भावाद् अपर्यवासिता । अयमर्थ:-यदाऽऽत्मनः संसारपर्यायो निवर्तते तदेवसिद्धत्वपर्याय उत्पद्यते ततश्च सिद्धत्वं सादिः पुनश्च सिद्धत्वपर्यायस्य कदाऽपि नाशो न भवति अतः सादिः अपर्यवसितश्च सिद्धः उत्पत्तिमत्वे सति अविनष्टत्वादिति । 'असिद्धे णं भंते ! असिद्धत्ति कालओ केवच्चिरं होई' असिद्धः खलु भदन्त ! असिद्ध इति कृत्वा कियचिरं कालतो भवति ? भगवानाहगौतम ! 'असिद्धे दुविहे पन्नत्ते' असिद्धो द्विविधः प्रज्ञप्तः 'तं जहा'-अणाइए वा अपज्जवसिए' तद्यथा-अनादिकोवाऽपर्यवसितः 'अणादीए वा सपज्जवसिए' हैं-'गोयमा ! साइं अपज्जवसिए' हे गौतम ! सिद्धों की कायस्थिति का काल अर्थात् सिद्धों का सिद्धरूप से रहने का काल-सादि अपर्यवसित है। इसका तात्पर्य ऐसा है कि जब आत्मा की संसार रूप पर्याय निवृत्त होती है तभी सिद्धत्व पर्याय का आविर्भाव होता है इससे यह सिद्धत्व भाव सादि होता है और प्रकट होकर फिर इसका विनाश नहीं होता हैं इस से यह अपर्यवसित होता है इसी कारण इसे सादि अपर्यवसित कहा गया है। 'असिद्धणं भंते ! असिद्धेत्ति कालओ केवच्चिरं होई' हे भदन्त ! असिद्ध की कायस्थिति का काल कितना है ? अर्थात् असिद्धों को असिद्ध रूप से रहने का काल कितना है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-हे गौतम ! 'असिद्धे दुविहे पण्णत्ते' असिद्ध दो प्रकार का कहा गया है 'तं जहा' जैसे-'अणाइएवा अपजवसिएवा' एक अनादिक असिद्ध और अपर्यवसित असिद्ध 'अणादिए सपज्जवसिएवा' दूसरा अनादिक असिद्ध और सपर्यवसित કાયસ્થિતિને કાળ અર્થાત્ સિદ્ધોને સિદ્ધ પણાથી રહેવાને કાળ સાદિ અપર્યાવસિત છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે જ્યારે આત્માની સંસાર રૂપ પર્યાય નિવૃત્ત થાય છે. ત્યારેજ સિદ્ધ પણાની પર્યાયને આવિર્ભાવ થાય છે. એથી એ સિદ્ધત્વભાવ સાદિ હોય છે. અને પ્રગટ થઈને પાછે તેનો વિનાશ થત નથી તેથી એ અપર્યાવસિત હોય છે. એ જ કારણથી તેને સાદિ અપર્યાવસિત
वामां आवे छे. 'असिद्धेणं भंते ! असिद्धत्ति कालओ केवच्चिर होइ', ભગવન અસિદ્ધોની કાયસ્થિતિને કાળ કેટલું છે? અર્થાત્ અસિદ્ધોને અસિદ્ધ પણાથી રહેવાને કાળ કેટલા છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે હે गौतम ! 'असिद्धे दुविहे पण्णत्ते' मसिद्ध में प्रारना डेवामा मावेना छे. 'तं जहा' सभडे-'अणाइएवा अपज्जवसिए वा' से मना मसिद्ध भने २५५ पसि मसिद्ध 'अणादिए वा सपज्जवसिए' भी मन मसिद्ध भने सपय વસિત અસિદ્ધ તેમાં પહેલા વિકલ્પમાં એ જીને ગ્રહણ કરેલા છે કે જેઓ
જીવાભિગમસૂત્ર