________________
जीवाभिगमसूत्रे
पर्याप्तका पर्याप्तकानामेषामल्पबहुत्वमाह - 'एएसि णं भंते!" एतेषां खलु भदन्त ! 'पुढविकाइयाणं' पृथिवीकायिकजीवानाम् ' पज्जत्तगाण अपज्जत्तगाण य' पर्याप्तकानामपर्याप्तकानाञ्च - ' कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा' कतरेभ्यः कतरेऽल्पा - बहुकास्तुल्या - विशेषाधिका वेति प्रश्नः ? भगवानाह - 'गोयमा ! सव्वत्थोवा पुढविक्काइया अपज्जत्तगा' सर्वेभ्योऽपर्याप्तकाः पृथिवीकायिकाः सर्वस्तोकाः । ' पुढविकाइया पज्जत्तगा संखेज्जगुणा' पर्याप्तका अपर्याप्तकेभ्यः संख्येयगुणाः पृथिवीकायिकाः, तेषां हि बहुस्पतिकायिक हैं वे अनन्तगुणें अधिक हैं । 'एएसि णं भंते ! पुढविकाइयाण पज्जत्तगाण अपज्जन्त्तगाण य कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा' हे भदन्त ! ये जो पर्याप्तापर्याप्तक-पर्याप्तक और अपर्याप्तक पृथिवीकायिक हैं पर्याप्तापर्यातक अष्कायिक है, पर्याप्त अपर्याप्तक तेजस्कायिक हैं, पर्याप्तापर्याप्तक वायुकायिक हैं, पर्याप्तापर्याप्तक वनस्पतिकायिक हैं और पर्याप्तापर्याप्तक त्रसकायिक हैं सो इनमें कौन किन की अपेक्षा अल्प हैं ? कौन किनकी अपेक्षा बहुत हैं ? कौन किनके बराबर हैं ? और कौन किनसे विशेषाधिक हैं ? इस प्रश्न के उत्तर में प्रभु कहते हैं 'गोयमा ! सव्वत्थोवा पुढविकाइया अपज्जत्तगा' हे गौतम ! सबसे कम अपर्याप्तक पृथिवीकायिक जीव हैं और 'पुढविकाइया पज्जत्तगा संखेज्जगुणा' पर्याप्तक पृथिवीकायिक जीव इनकी अपेक्षा संख्यातगुणें अधिक हैं । पृथिवीकायिकों में सूक्ष्म और बादर ऐसे दो भेद होते हैं और ये पर्याप्त और अपर्याप्त होते हैं सो सूक्ष्म કાયિક છે તે વિશેષાધિક છે તેના કરતા જે પર્યાપ્તક વનસ્પતિકાયિકા છે તે अनंतगणा वधारे छे. 'एएसि णं भंते! पुढविकायियाणं पज्जत्तगाण अपज्जत्तगाण करे करे हिंतो अप्पावा०' हे भगवन् ! ने मा पर्याप्तार्या - अपर्याप्त भने પર્યાપ્તક પૃથ્વીકાયિક છે. પર્યાપ્તાપર્યાપ્તક અકાયિક છે. પદ્મસાપર્યાંક તેજસ્કાયિક છે. પર્યાસાપર્યાંક વાયુકાયિક છે. પર્યાપ્તાપસક વનસ્પતિકાયિક છે. અને પર્યાસાપર્યાપ્તક ત્રસકાયિક છે. તે તે બધામાં કાણુ કેાના કરતાં અલ્પ છે? કાણુ કાનાથી વધારે છે? કાણુકાની ખરેખર છે? અને કાણુ કાનાથી विशेषाधि छे. या प्रश्नना उत्तरमां अनुश्री उहे छे है- 'गोयमा ! सव्वत्थोवा पुढविक्काइया अपज्जत्तगा' हे गौतम! सौथी मोछा अपर्याप्त पृथ्वी अयि छे भने 'पुढविकाइया पज्जत्तगा संखेज्जगुणा' अपर्यास पृथ्वी डायि કરતાં પર્યાપ્ત પૃથ્વીકાંયિક જીવ સંખ્યાતગણા વધારે છે. પૃથ્વીકાયકામાં સૂક્ષ્મ અને ખાદર એવા એ ભેદા થાય છે. અને એ પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્તક હાય
११८४
જીવાભિગમસૂત્ર