________________
८६०
जीवाभिगमसूत्रे एवं भूतः कृष्र्णों वर्णो वा सतृणानां मणीनां च किन्तु 'तेसि णं कण्हाणं तणाणं मणीण य' तेषां खलु कृष्णानां तृणानां मणीनां च 'इत्तोइतराए चेव कंततराए' इतो जीमूतादेः इष्टतरक एव कृष्णवर्णेनाभीप्सिततरक एव, तत्र किश्चिदकान्तताऽपि केषाश्चिदिष्टतरा भवति ततोऽकान्तताव्यवच्छेदार्थमाह-कान्ततरक एव अति स्निग्धमनोहारि कालिमोपचिततया जीमूतादेः कमनीयतरक एव 'पियतराए चेव' प्रियतरक एव, अतएव 'मणुण्णयराए चेव' मनोज्ञतरक एव, मनसा ज्ञायन्तेअनुकूलतया च प्रवृत्तेिविषयी क्रियन्ते इति मनोज्ञा:-मनोऽनुकूलाः ततः प्रकर्षः विविक्षायां तर प्रत्ययः, तत्र मनोज्ञतरमपि किश्चिन्मध्यम भवति ततः सर्वोत्कर्ष: हे गौतम यह अर्थ समर्थ नही है अर्थात् जैसे जीमूत आदि कालेवर्णवाले अभी २ कहे गये है वैसे काले वर्णवाले ये तृण और मणि नहीं है किन्तु तेसिं कण्हाणं तणाणं मणीण य इत्तोहतराए चेव कंततः राए' इन तृण मणियों का जो कृष्णवर्ण है वह इन जीमूतादिक पदार्थों से भी बहुत अधिक कृष्ण-काला है और यह उनकी कृष्णता देखनेवालों को अरुचिका विषय नही होती है किन्तु अत्यन्त सुहावनी ही लगती है अतः अतिस्निग्धमनोहारिकालिमा से उपचित होने पर भी ये जीमूत-मेघआदि की अपेक्षा अत्यन्त कमनीय ही है 'पियतराए चेव' प्रियतर ही है 'मणुण्णयराए चेव' मनोज्ञतर ही है जिसे मन अनुकूल मानकर अपनी प्रवृत्ति का विषय बनाता है ऐसा पदार्थ ही मनोज्ञ कहा गया है । इस मनोज्ञ के साथ प्रकर्षविवक्षा में 'तरप्' प्रत्यय होने વર્ણવાળા તમેએ બતાવ્યા છે. તેવા પ્રકારની કાળાશવાળા એ તૃણ અને भशिया नथी. परंतु तेसिं कण्हाणं तणाण मणीणय इत्तो इतराए चेव कंततराए' એ તૃણ મણિની જે કાલિમા છે તે આ જીમૂત-મેઘ વિગેરે પદાર્થોથી પણ ઘણીજ વધારે કાળાશ છે. અને એ કાળાશવાળી જેવાવાળાને અરૂચિકર હોતી નથી. પરંતુ અત્યંત સહામણીજ લાગે છે. તેથી અત્યંત સિનગ્ધ અને મનોહર કાળીમાંથી યુકત હોવા છતા પણ એ આ મેઘ વિગેરેની અપેક્ષાએ અત્યંત भनीय ४ छ. 'पियतराए चेव' प्रियत२४ छे. 'मणुण्णतराए चेव' मनाशत२०४ છે. જેને મન અનુકૂળ માનીને પોતાની પ્રવૃત્તિને વિષય બનાવે છે, એવા પદાર્થ જ મને જ્ઞ કહેવાય છે. આ મને જ્ઞની સાથે પ્રકર્ષની વિવક્ષામાં તર પ્રત્યય થવાથી “મનેzતર પદ બની જાય છે. આ રીતે જે અતિશય પણાથી મનને અનુકૂળ હોય છે, તે મનોજ્ઞતર કહેવાય છે. કઈ કઈ મનેzતર પદાર્થ
। मध्यम आय छे. तेथी मानी जाणाशमा सलिप या मतावा माटे 'मणामतराए चेव' से ५४ हेवामां आवत छे. मनन पाताने १२ श छ त
જીવાભિગમસૂત્ર
