________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३सू.५२ जगत्याः पद्मवरवेदिकायाश्चवर्णनम् ८२३ सासया सिय असासया' स्यात्-कथञ्चित् शाश्वती- सर्वकालभाविनी, स्यात्कथञ्चित् अशाश्वती-अनित्येति । एकस्मिन् धर्मिणि परस्परविरुद्धधर्मद्वयसमा. वेशश्रवणात् पुनगौतमः प्रश्नयनाह-'से केणटेणं' भंते ! एवं बुच्चइ सिय सासया सिय असासया' हे भदन्त ! तत् केन कारणेन एवमुच्यते यत् पद्मवरवेदिका स्यात् शाश्वती स्यादशाश्वती च, नहि एकस्मिन् स्थाणौ स्थाणुत्वपुरुषत्वधौं संभवतः विरुद्धत्वात्, तदेव हि विरुद्धयो विरुद्धत्वं यदेकस्मिन् धर्मिणि असहभाव इति अन्यथा सर्वधर्माणां सर्वत्र समावेशसंभवेन विरोधकथैवास्तमियादिति गौतमस्यावान्तर प्रश्नः, यद्यपि प्रकान्तम तेन विरुद्धयोधर्मद्वयोरेकत्र समा. वेशो विरुद्धः किन्तु अनेकान्तवादमाश्रित्य समर्थयितु भगवानाह -'गोयमा' पदमवरवेदिका के नित्यत्व एवं अनित्यत्व के सम्बन्ध में है। इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते है-'गोयमा' सिय सासया-सिय असासया' हे गौतम ! यह पद्मवरवेदिका कथंचित् शाश्वत है और कथंचित् अशाश्वत है 'से केणटेणं भंते' एवं वुच्चइ सिय सासया सिय, असासया' हे भदन्त ! ऐसा आप किस कारण से कहते है कि कथंचित शाश्वत है, और कथंचित् अशाश्वत है ? ऐसा यह प्रश्न श्रीगौतमस्वामीने प्रभुश्री से इसलिए पूछा है कि एक धर्मि में परस्पर विरुद्ध दो धर्मों का समावेश होता नहीं है-नित्यकी अपेक्षा अनित्य और अनित्य की अपेक्षा नित्य विरुद्ध है दो विरोधी धर्मों में यही तो विरुद्धता है कि वे एक जगह साथ२ नहीं रहते है । यदि विरोधी धर्म भी एक जगह साथ २ रहने लगे तो फिर सब धर्म सब में रहने लग जावेंगे इस तरह विरोधछ. म प्रशन उत्तरमा प्रभुश्री ३ छ, 'गोयमा ! सिय सासया सिय असासया' है गौतम ! म पदभ१२ ३६ थायित् शाश्वत छ, भने ४थयित् अशाश्वत छ. 'से केणट्रेणं भंते ! एवं बुच्चइ सिय सासया सिय असासया' હે ભગવન આપ એવું શા કારણથી કહો છો કે પદ્મવર વેદિકા કથંચિત શાશ્વત છે અને કથંચિત અશાશ્વત છે? આ રીતને પ્રશ્ન શ્રીગૌતમસ્વામીએ પ્રભુશ્રીને એટલા માટે પૂછેલ છેકે એક ધમિમાં પરસ્પર વિરૂદ્ધ એવાં બે ધર્મોને સમાવેશ થતો નથી. નિત્યની અપેક્ષાએ અનિત્ય અને અનિત્યની અપેક્ષાએ નિત્ય વિરૂદ્ધ છે. બે વિરોધી ધમાં એજ વિરૂદ્ધ પડ્યું છે કે એક સ્થળે એ બને એકી સાથે રહેતા નથી. જો બે વિધિ ધર્મો પણ એક સ્થળે એકી સાથે રહેવા લાગે તે પછી બધા જ ધર્મો બધામાં રહેવા લાગી જાય આ રીતે તે વિરોધપણુંજ નાશ પામી જશે. શ્રીગૌતમસ્વામીની આ વાત સાંભળીને શ્રી મહાવીર પ્રભુ બે વિરેાધી ધમેને એક જ સ્થળે સમાવેશ અનેકાન્ત માન્યતામાં
જીવાભિગમસૂત્ર
