________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३सू.४८ नागकुमाराणां भवनादिद्वारनिरूपणम् ७५१
टीका-'कहि णं भंते ! नागकुमाराणं देवाणं भवणा पन्नता' कुत्र-कस्मिन् स्थाने खलु भदन्त ! नागकुमाराणं देवानां भवनानि प्रज्ञप्तानि-कथितानीति प्रश्नः, उत्तरयति प्रज्ञापनातिदेशेन-जहा' इत्यादि, 'जहा ठाणापदे दाहिणिल्ला. वि पुच्छिपव्वा जाव धरणे एत्थ नागकुमारिदे नागकुमारराया परिवसइ जाव विहरइ' एवं यथा प्रज्ञापनायां स्थानाख्ये द्वितीयपदे तथा वक्तव्यं यावद्दाक्षिणात्या अपि नागकुमाराः प्रष्टच्या यावद् धरणनामकोऽत्र नागकुमारेन्द्रो नागकुमारराजः परिवसति यावद्विहरति, इति पर्यन्तं स्थानपदोक्तः पाठोऽत्र संग्राह्यः।
सम्प्रति-धरणेन्द्रस्य पर्षनिरूपणार्थमाह-'धरणस्स णं भंते !' इत्यादि, 'धरणस्स ण भंते' धरणस्य-धरणनामकस्य खलु भदन्त ! 'नागकुमारिंदस्स नागकुमार रनो' नागकुमारेन्द्रस्य नागकुमारराजस्य 'कइ परिसाओ पन्नत्ताओ' कति-किय. ___ 'कहिणं भंते !' नागकुमाराणं देवाणं भवणा पण्णत्ता ? इत्यादि। टीकार्थ-श्रीगौतमस्वामीनेप्रभुश्री से ऐसा पूछा है हे भदन्त ! नागकुमार देवों के भवन कहां पर है ? उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं । 'जहा ठाणपदे जाव दाहिणिल्लावि पुच्छियच्वा जाव धरणे' हे गौतम इस सम्बन्ध में जैसा कथन प्रज्ञापनासूत्र के द्वितीय स्थान पद में किया गया है वैसा ही वह कथन यहां पर भी समज लेना चाहिये यावत् दाक्षिणात्य-दक्षिणदिशावर्ती नागकुमार देव कहां पर रहते हैं ऐसा भी पूछना चाहिये और वहां पर नागकुमारों का इन्द्र एवं नागकुमारों का राजा धरण रहता है इस पाठ तक का पाठ यहां वहां से लेकर कह लेना चाहिये। 'धरणस्स णं भंते' णागकुमारिंदस्स नागकुमाररण्णो कति परिसाओं हे भदन्त ! नागकुमारों के इन्द्र और नागकुमारों के राजा धरण की कितनी परिनागकुमारदेवाणं भवणा पण्णत्ता' त्या
ટીકાર્ય–શ્રીગૌતમસ્વામી નાગકુમારેના સંબંધમાં પ્રશ્ન કરતાં પ્રભુશ્રીને हे छ , 'कहि ण भंते ! नागकुमारदेवाणं भवणा पण्णत्ता' इ लगवन्! नासકુમાર દેવોના ભવને ક્યાં કહ્યા છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી શ્રીગૌતમ स्वामीन छ : 'जहा ठाणपदे जाव दाहिणिल्ला वि पुच्छियव्वा जाव धरणे' है ગૌતમ ! આ વિષયમાં પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના બીજા સ્થાનપદમાં જે પ્રમાણેનું કથન કરવામાં આવેલ છે. એ જ પ્રમાણેનું કથન અહીંયાં પણ કહી લેવું જોઈએ. થાવત્ દાક્ષિણાત્ય દક્ષિણ દિશામાં રહેવાવાળા નાગકુમાર દેવ કયાં રહે છે? આ પ્રમાણે પ્રશ્નોત્તર કરીને તે કથન “ત્યાં નાગકુમારોને ઈદ્ર તથા નાગકુમારોને રાજા ધરણ રહે છે? આ પાઠ પર્યન્ત ત્યાંનું કથન અહિંયાં કહેવું જોઈએ.
'धरणस्स णं भंते ! णागकुमारिंदस्स नागकुमाररण्णो कति परिसाओ
જીવાભિગમસૂત્ર
