________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३ उ. ३ सू. ४५ देवस्वरूपवर्णनम्
७१७
तव्यो यावदनुत्तरोपपातिकाः पञ्चविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा - विजयवैजयन्त यावत् सर्वार्थसिद्धिकाः ते एते अनुत्तरोपपातिकाः कुत्र खलु भदन्त ! भवनवासि देवानां भवनानि प्रज्ञप्तानि कुत्र खलु भदन्त ! भवनवासिदेवा ! परिवसन्ति ? गौतम ! एतस्या रत्नप्रभायाः पृथिव्या अशीत्युत्तरयोजनशतसहस्त्रबाहल्यायाः, एवं यथा प्रज्ञापनायां यावत् भवनवासादिकाः, अत्र खलु भवनवासिनां देवानां सप्तभवनकोयः द्विसप्ततिभवनावासशतसहस्राणि भवन्तीत्याख्यातम्, तानि खलु भवनानि बहिर्वृतानि, अन्तः समचतुरस्राणि, अधस्तलभागेषु पुष्करकर्णिकासंस्थितानि, भवनवर्णको भणितव्यो यथा स्थानपदे यावत्प्रतिरूपाणि । तत्र खलु बहवो भवन - वासिनो देवाः परिवसन्ति असुरा नागसुवर्णाश्च यथा प्रज्ञापनायां यावद्विहरन्ति । कुत्र खलु भदन्त ! असुरकुमाराणां देवानां भवनानि प्रज्ञप्तानि पृच्छा एवं यथा प्रज्ञापना स्थानपदे यावद् विहरन्ति । कुत्र खलु भदन्त । दाक्षिणात्याना मसुरकुमार देवानां भवनानि पृच्छा' एवं यथा स्थानपदे यावच्चमरः, तथाऽसुरकुमारेन्द्रोऽसुरकुमारराजा परिवसति यावद्विहरति ॥ सू० ४५ ॥
टीका- 'से किं तं देवा' अथ के ते देवाः, देवानां भवनवासिप्रभृतीनां कियन्तो भेदा भवन्तीति प्रश्नः, भगवानाह - 'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' है गौतम ! 'देवा चउब्विहा पन्नत्ता' देवाश्चतुर्विधाः प्रज्ञप्ताः 'तं जहा ' तद्यथा 'भव'वासी' भवनवासिनो देवाः, 'वाणमंतरा' वानव्यन्तराः वने भवा वानाः वानाश्च
इस तरह संक्षेप और विस्तार से मनुष्यों का निरूपण करके अव देवों का निरूपण प्रारम्भ किया जाता है ।
'से किं तं देवा ! - देवा चउविवहा पत्नत्ता' इत्यादि' सूत्र - ४३ ॥ टीकार्थ- गौतमस्वामीने प्रभु से पूछा है - हे भदन्त ? देव कितने प्रकार के है ? उत्तर में प्रभु ने कहा है । 'गोयमा देवा चउव्विहा पन्नत्ता' हे गौतम ? देव चार प्रकार के कहे गये है- 'तं जहा' जैसे 'भवणवासी, वाणमंतरा, जोइसिया, वैमाणिया' भवन वासी, वानव्यन्तर, ज्योतिપૂર્વક મનુષ્યાનું નિરૂપણ કરીને હવે
આ રીતે સંક્ષેપ અને વિસ્તાર દેવાનુ નિરૂપણ કરવામાં આવે છે.
'से किं तं देवा ? देवा चउव्विहा पण्णत्ता' इत्यादि
ટીકા”—આ વિષયમાં શ્રીગૌતમસ્વામીએ પ્રભુશ્રીને વિનમ્રભાવે પૂછ્યું કે હે ભગવન દેવ કેટલા પ્રકારના કહેવામાં આવેલ છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં अलुश्री उद्धुं } 'गोयमा ! देवा चउव्विहा पण्णत्ता' हे गौतम! हेवेो यार प्रहारना हेवामां आवे छे, 'त' जहा' ते या प्रमाणे छे, 'भवणवासी, वाणमतरा जोइसिया, वैमाणिया' लवनवासी, वानव्यन्तर, ज्योतिष्ङ भने वैमानि
જીવાભિગમસૂત્ર
