________________
जीवाभिगमसूत्रे आदर्शमुखद्वीपस्य आलापका सूत्रे एव पदर्शिता, शेषाणां त्रयाणां मेण्मुखायोमुख गोमुखानामालापकप्रकारः स्वयमूहनीय इति ।
'आसमुहाई णं छ सया' अश्वमुखादीनां चतुर्णामश्वमुख हस्तिमुखसिंहमुख व्याघ्रमुखद्वीपानां षइयोजनशतानि अवगाहनं लवण समुद्रमध्ये ज्ञातव्यम् ।
अयं भावः- एतेषामादर्शमुखमेण्दमुखायोमुखगोमुखद्वीपानां परतो भूयोऽपि यथाक्रमम् उत्तरपौरस्त्य-दक्षिणपौरस्त्य-दक्षिणपाश्चात्योत्तरपाश्चात्यविदिक चरमान्तात् प्रत्येकं षट् षट् योजनशतानि लवणसमुद्रमवगाह्य षड्योजनशतायामविष्कम्भाः सप्तनवत्यधिकाष्टादशयोजनशतपरिक्षेपाः पद्मवरवेदिका वनषण्डमण्डितबाह्यप्रदेशाः जम्बूद्वीपवेदिकान्तात् षड्योजनशतममाणान्तरा अश्वमुखहस्तिमुखसिंहमुख व्याघ्नमुखनामकाश्चत्वारो द्वीपा भवन्तीति वक्तव्याः तथाहिआदर्शमुखद्वीपस्य परतोऽश्वमुखनामको द्वीपो भवति तथा-मेण्द्रमुखद्वीपस्य परतो. हस्तिमुखनामको द्वीपो भवति, तथा-अयोमुख द्वीपस्य परतः सिंहमुखनाम को द्वीपो भवति तथा गोमुखद्वीपस्य परतो व्याघ्रमुखनामको द्वीपो भवति इति।। द्वीपादिकों से आगे यथाक्रम से उत्तर पौरत्यादि विदिशाओं के चरमान्त से लवण समुद्द में छ छ सौ योजन पर अश्वमुख हस्तिमुख, सिंह मख, और व्याघ्र मुख नाम के सिंह है, ये प्रत्येक छ सौ छ सौ योजन के लम्बे चौडे बताये गये है। इन सब की प्रत्येक की परिधि अठारह सौ सतानवे-१८९७-योजन की है । जम्बूद्वीप की वेदिका के अन्त से उनका अन्तर का प्रमाण ६ सौ योजन का हैं. इस तरह आदर्शमुख द्वीप से आगे अश्वमुख द्वीप है. मेढ़मुख द्वीप से आगे हस्तिमुख द्वीप है। अयोमुख द्वीप से आगे सिंह मुख द्वीप है और गोमुख से आगे ध्याघ्रमुख द्वीप है इन द्वीपों से भी आगे और भी चार द्वीप है जो વિગેરે દ્વીપોની આગળ કમાનુસાર ઉત્તર પરિત્યાદિ વિદિશાઓના ચરમાન્તથી લવણ સમુદ્રમાં છ છ યોજન પર અશ્વમુખ, હસ્તિમુખ, સિંહમુખ અને વ્યાઘમુખ નામના દ્વીપે છે. તે દરેક છ છ જનની લંબાઈ પહોળાઈ વાળા છે. તે બધાની એટલે કે દરેકની પરિધિ અઢારસે સત્તાણુ જનની છે.
જમ્બુદ્વીપની વેદિકાના અંતથી તેમના અંતરનું પ્રમાણ છસ યોજનનું બતાવેલ છે. આ રીતે કમથી આદર્શમુખ દ્વીપની આગળ અશ્વમુખ દ્વીપ છે. મેખ દ્વીપની આગળ હસ્તિમુખદ્વીપ છે. અમુખ દ્વિીપની આગળ સિંહમુખ દ્વીપ છે. અને ગેમુખદ્વીપની આગળ વ્યાઘમુખ દ્વીપ છે. આ દ્વીપોથી પણ આગળ બીજા પણ ચાર દ્વિીપ છે. જે ઉત્તર પૌરરત્યાદિ ચરમાન્તથી લવણ
જીવાભિગમસૂત્ર
