________________
६८८
जीवाभिगमसूत्रे मष्टौं, घनदन्तादीनां यावन्नवयोजनशतानि । एकोरुकपरिक्षेपो, नवैव शतानि, एकोनपश्चाशत् । द्वादशपश्चषष्ठानि हयकर्णादीनां परिक्षेपः ॥१॥' आदर्शमुखा. दीनां पञ्चदशैकाशीतानि योजनशतानि किश्चिद्विशेषाधिकानि परिक्षेपेण । एवमे तेन क्रमेण उपयुज्य नेतव्यानि चत्वारि चत्वारि एकप्रमाणानि, नानात्वम् अव गाहनायाम, विष्कम्भः परिक्षेपः, प्रथम द्वितीयतृतीयचतुष्कानाम्, अवग्रहो विष्कम्भा परिक्षेपो भणितः । चतुर्थ चतुष्के षड़योजनशतानि आयामविष्कम्भेण, अष्टादश सप्तनवतानि, योजनशतानि परिक्षेपेण । पञ्चमचतुष्के सप्तयोजनशतानि आयामविष्कम्भेण, त्रयोद्वाविंशति योजनशतानि त्रयोदशोत्तराणि परिक्षेपेण । षष्ठचतुष्के अष्टयोजनशतानि, आयामविष्कम्भेण, पञ्चविंशतियोजनशतानि एकोनत्रिशानि परिक्षेपेण । सप्तमचतुष्के नवयोजनशतानि आयामविष्कम्भेण, द्वे योजनसहस्रेऽष्ट पञ्चचत्वारिंशानि योजनशतानि परिक्षेपेण । 'यस्य च यो विष्कम्भः, अवगाहस्तस्य तावत्कएव। प्रथमादीनां परिरयः, शेषाणां जानीहि अधिकस्तु ।।१।।
शेषा यथा एकोरुकद्वीपस्य यावत् शुद्धदन्तद्वीपः, देवलोकपरिगृहोताः खलु ते मनुजगणा: प्रज्ञप्ताः श्रमणायुष्मन् ! कुत्र खलु भदन्त ! औत्तराणामेकोरुकमनुष्याणा मेकोरुकद्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः ? गौतम ! जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्दरस्य पर्वतस्योत्तरेण, शिखरिणो वर्षधर पर्वतस्योत्तरपौरस्त्यात् चरमान्तात् लवणसमुद्र त्रीणि योजनशतानि अवगाह्या एवं यथा-दाक्षिणात्यानां तथौतराणां भणितव्यम् । नवरं शिखरिणो वर्षधर पर्वतस्य विदिशासु, एवं यावत् शुद्धदन्त द्वीप इति यावत् ते एते अन्तरद्वीपकाः ॥ अथ के ते अकर्मभूमिकमनुष्याः ? अकर्मभूमिकमनुष्याः त्रिंशद्विधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पञ्चभिर्हेमवतैः, एवं यथा प्रज्ञापनापदे यावत् पञ्च भिरुत्तरकुरूभिः, ते एते अकर्मभूमिकाः । अथ के ते कर्मभूमिकाः ? कर्मभूमिकाः पञ्चदशविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पञ्चभिर्भरतः पञ्चभिरैरवतैः पञ्चभिर्महाविदेहैः, ते समासतो द्विविधाः प्रज्ञप्ता: तद्यथा-आर्या म्लेच्छाः, एवं यथा प्रज्ञापनापदे यावत् ते एते आर्याः, ते एते गर्भव्युत्क्रान्तिकाः, ते एते मनुष्याः ॥सू०४४।।
टीका-'कहि णं भंते!' कुत्र खलु-कस्मिन् स्थाने खलु भदन्त ! 'दाहिणिल्लाणं हयकण्ण मणुस्साणं' दाक्षिणात्यानाम् दक्षिणदिकस्थितानाम्, अन्तरद्वीपाः 'कहिणं भंते ! दाहिणिल्लाणं हयकण्णमणुस्साणं हयकण्णदीवे'-इत्यादि
टीकार्थ-हे भदन्त ! दक्षिण दिशा के हयकर्ण मनुष्यों का हयकर्ण नामका द्वीप कहां पर है अन्तर द्वीप छप्पन-५६ होते हैं उनमें अठाईस
'कहि णं भंते दाहिणिल्लाणं हयकण्ण मणुस्साणं हयकण्णदीवे' त्यात ટીકાર્થ–હે ભગવન દક્ષિણ દિશાના યકર્ણ મનુષ્યનો હયકર્ણ નામને દ્વીપ કયાં આવેલું છે ? અંતર દ્વીપ ૫૬ છપ્પન હોય છે, તે પૈકી ૨૮ અઠયાવીસ
જીવાભિગમસૂત્ર