________________
जीवाभिगमसूत्रे द्वीपे भवन्ति न वेति प्रश्नः, भगवानाह-‘णो इणढे समढे' नायमर्थः समर्थः, हे गौतम ! एते ग्रहदण्डादयो धनक्षयान्ताःएकोरुक द्वीपे न भवन्तीति । अयं भावःअत्र 'नो इणद्वे समटे' अनेन पदेन पूर्वोक्त सर्ववस्तूनां-निषेधः सिध्यति-किन्तु अत्र वायुनां यो निषेधः सः असुखहेतुभूतविकृतरूपवायुविषयको बोध्यः न तु सामान्यवायुविषयकः सुखहेतुभूतसामान्य पूर्वा दिवातस्य तत्रापि संभवादिति ॥सू० ४१॥
मूलम् -अस्थि णं भंते ! एगोरुय दीवे दीवे डिबाइ वा डमराइ वा कलहाइ वा वोलाइ वा खाराइ वा वेराइ वा विरुद्धरज्जाइ वा?, णो इण? समटे, ववगय डिंबडमरकलहबोलखारवेरविरुद्धरजाणं ते मणुयगणा पण्णत्ता समणाउसो!। अस्थि णं भंते ! एगोरुय दीवे दीवे महाजुद्धाइ वा महासंगामाइ वा महासत्थनिबडणाइ वा महापुरिससन्नाहाइ वा महारुहिरपडणाइ वा नागवाणाइ वा खेबाणाइ वा तामसबाणाइ वा णो इणट्रे समटे, ववगयवेराणुबधाणं ते मणुयगणा पण्णत्ता समणाउसो! अस्थि गं भंते ! एगोरुय दीवे दीवे दुब्भूइयाइ वा कुलरोगाइ वा गामरोगाइ वा णगररोगाइ वा मंडलरोगाइ वा सिरोवेयणाइ वा अच्छिवेयणाइ वा कण्णवेयणाइ वा णकवेयणाइ वा दंतवेयणाइ वा नखवेयणाइ वा कासाइ वा सासाइ वा जराइ वा दाहाइ अर्थात्-ग्रहदण्ड, ग्रहमुसल आदि ये सब उत्पात वहां नहीं होते हैं। यहां सारांश यह है कि-यहां 'नो इणढे सम?' इस पद से पूर्वोक्त सब वस्तुओं का निषेध सिद्ध होता है किन्तु यहां जो वायु विषयक निषेध है वह असुख का हेतुभूत विकृत-प्रतिकुल वायु का निषेध परक है किन्तु सुखोत्पादक सामान्य वायु का निषेध नही है. क्योंकि सुख का हेतुभूत सामान्य पूवाद वायु का वहाँ भी सद्भाव है ।सूत्र ४१॥ અર્થાત ગ્રહ દંડ ગ્રહ મુસલ, વિગેરે આ બધા ઉત્પાતો ત્યાં થતા નથી. આ ४थनना सारांश मे छ मडिया ‘णो इणटे समढे' । ५४थी पा ४३ પ્રશ્ન વાકયના તમામ પ્રશ્નોને નિષેધ થાય છે. પરંતુ અહિયાં જે વાયુના સંબંધમાં નિષેધ છે, તે અસુખના કારણ રૂપ વિકૃત-પ્રતિકુળ વાયુને નિષેધ બનાવનાર છે. પરંતુ સુખકારક સામાન્ય વાયુનો નિષેધ નથી. કેમકે સુખના કારણરૂપ સામાન્ય પૂર્વાદિ વાયુને સદ્ભાવ ત્યાં પણ છે જ છે સૂ. ૪૧ છે
જીવાભિગમસૂત્ર