________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३सू.३४ एकोरुकद्वीपस्याकारादिनिरूपणम् ५१९ संभारैः प्राचुर्यैः कालसन्धिताः स्वस्वेचिते-काले संयोजिताः ये आसवाः अपक्वेक्षुरसाः ते तथाविधाः, 'महुमेरगरिहाभदुद्ध जाती पसन्नमेल्लग सत्ताउखज्जूर मुदियासारका विसायणसुपक्वखोयरसवरसुरावण्णरसगंध फरिसजुत्तबलवीरिय वरिणामा' मधुमैरेयकरिष्टाम दुग्धजाति प्रसन्न मेल्लकशतायुः खजूर मृद्वीकासार कापिशायन सुपक्वक्षोदरसवरसुराः तथा-मधु-पुष्परसा, मैरेयं धातकीपुष्पगुड - धानाऽम्बुभिः संयोजितो रस एव रिष्टं-फेनिलं तद्वर्णाभाः तत्सदृशी, दुग्धजाती: सदृशी, प्रसन्नीरस विशेषः, मेल्लकोऽपि रसभेदभिन्न, शतायुः-आस्वादतो दुग्ध जिससे पके हुए पत्तों का पुष्पों का फलों का और-गन्ध द्रव्यों का जो निर्यास सार अर्थात् सारभूत रस ऐसे जो ये रस होते हैं इस प्रकार के ऊंचे ऊंचे रस द्रव्यों के संमिश्रणकी प्रचुरता वाले तथा अपने अपने उचित काल में संयोजित करके बनाये हुए जो आसव-संमिश्रित रस जैसा मधुर और सुगन्धित होता है वैसे से मत्तांग द्रुमगण हैं । फिर कैसे हैं-'महुमेरगरिट्ठाभदुद्ध जाई पसन्न मेल्लगसताउखज्जूर मुद्दियासारकाविसायणखोयरसवरसुरा' जैसे-मधु-पुष्प रस, मैरेयगुडधानी (भुने हुए धान) और पानी से संमिलित कर धात की पुष्पों को पकाने पर जो रस होता है वह मैरेय कहलाता है, रिष्टाभा रिष्ट फेन वाले पदार्थ उनका जो श्वेतवर्ण होता हैं उस के जैसी आभावाला रस विशेष दुग्ध जाति अर्थात् दूध के स्वाद जैसे स्वाद वाले रस दुग्ध जाति रस कहलाता है वह रस विशेष, तथा प्रसन्न-जो रस स्व. च्छ स्फटिक जैसा होता है जो मन को प्रसन्न करने वाला होने से પાનડાઓને, પાકેલા પુષ્પને પાકેલા ફળને અને ગંધ દ્રવ્યોને જે નિર્યા સસાર અર્થાત્ સારભૂત જે રસ હોય છે. આવા પ્રકારના ઉંચા ઉંચા રસ દ્રવ્યોના સંમિશ્રણની પ્રચુરતાવાળા તથા પિત પિતાના ઉચિત કાળમાં સંયેજીત કરીને બનાવેલા જે આસવ સંમિશ્રિત મધુર રસ વિશેષ રસ જેવો મીઠે અને સુંગધવાળો હોય છે, એવા તે મત્તાંગદ્રમ ગણે છે. વળી તે કેવા छ १ तनु वर्णन १२i हे छ है 'महुमेरगरिद्वाभदुद्धजाई पसन्न मेल्लग सताउ खज्जूर मुद्दिया सारकाविसायणखोयरसवरसुरा' २५ मधु ५०५२स, મેરેય ગોળ ધાણા અને પાણીમાં મેળવેલા ધાતકી પુપને પકવવાથી જે રસ થાય છે, તે મૈરેય કહેવાય છે. શિષ્ટાભ-રિષ્ટ એટલે કે ફીણવાળો પદાર્થ તેને જે શ્વેત વર્ણ હોય છે તેના જેવી આભા-કાંતીવાળે રસ વિશેષ દુગ્ધ જાતી દૂધના સ્વાદ જેવા સ્વાદવાળો રસ દુગ્ધજાતીને રસ કહેવાય છે. તે રસ વિશેષ, તથા પ્રસન્ન એટલે કે જે રસ સ્વચ્છ સ્ફટિક્ના જે હોય છે. અને
જીવાભિગમસૂત્ર
