________________
४१८
जीवाभिगमसूत्रे तिाणि प्रज्ञप्तानीति ॥ जलचरपंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं पुच्छा' जलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां भदन्त ! कतियोनिसंग्रहः प्रज्ञप्त इति प्रश्न:, उत्तरयति-'जहाँ' इत्यादि, 'जहाभुयपरिसप्पाणं' यथा भुजपरिसर्पस्थलचराणां योनिसंग्रहस्तथा खेचरातिदेशेन लेश्यादिकंच कथित तथैव जलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका. नामपि ज्ञातव्यम्, तथाहि-जलचरपञ्चेन्द्रियाणां त्रिविधो योनिसंग्रह प्रज्ञप्तः स्तद्यथा - अण्डजाः पोतजाः समुच्छिमाश्च, अण्डजाः पोतजाश्च प्रत्येकं त्रिविधा भवन्ति तद्यथा-त्रियः पुरुषाः नपुंसकाच, तत्र ये ते संमूच्छिमास्ते सर्वेऽपि नपुंसका एवेति । लेश्यादिद्वारजातं सर्वमपि खेचरातिदेशेन भुजपरिसपेवदेव ज्ञातव्यम् । भुजपरिसपेक्षया इदं वैलक्षण्यम्-'णवरं' नवरं-स्थित्युद्वर्तनाजातिकुलकोटिषु नानात्वमस्ति तथाहि-स्थितिर्जघन्येनान्तमुहूर्तम् उत्कर्षतः पूर्वकोटिः । उद्वर्त्तना-'उच्चट्टित्ता जाव अहे सत्तमि पुडविं' दशलाख हैं । 'जलयर पंचिंदियतिरिक्खजोगिया णं पुच्छा' हे भदन्त ! जलचर पश्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक जीवों के कितने प्रकार का योनिसंग्रह कहा गया है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं -'जहा भुयपरिसप्पा णं' हे गौतम! जैसा योनि संग्रह भुजपरिसर्पस्थलचर तिर्यक् पंचेन्द्रियों के कहा गया है वैसा ही योनिसंग्रह यहां पर भी कहा गया है इस तरह जलचर पंचेन्द्रियों के 'अण्डज, पोतज, और संमूच्छिम' ऐसा तीन प्रकार का योनि संग्रह हैं-इनमें जो संमूच्छिम होते हैं वे सब नियम से नपुंसक ही होते हैं। यहां लेश्यादि द्वार सब पक्षियों की सदृशता से भुजपरिसर्प के जैसे ही है परन्तु भुजपरिसर्प के कथन की अपेक्षा यहां अन्तर ऐसा है 'णवरं उच्चट्टित्ता जाव अहे सत्तमि पुढविं' कि जलचरों से उद्इस साम छ. 'जलयर पंचिंदिय तिरिक्खजोणिया ण पुच्छा' है लगन् જલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યાનિક અને નિસંગ્રહ કેટલા પ્રકારને કહેવામાં मावस छ १ मा प्रश्न उत्तरमा प्रसुश्री गौतमपामीर ४ छ 'जहा भुय परिसप्पाण' : गौतम! सुपरिस५ स्थसय२ पथन्द्रिय तिययानिन। નિસંગ્રહ જે પ્રમાણે કહેલ છે, એ જ પ્રમાણેને નિસંગ્રહ અહિંયા પણ સમજી લેવું જોઈએ. આ રીતે જલચર પંચેન્દ્રિયોને અંડજ, પિતજ, અને સંમૂર્ણિમ એ રીતે ત્રણ પ્રકારને યોનિસંગ્રહ હોય છે. તેમાં જેઓ સંમૂઈિમ હોય છે, તે બધા નિયમથી નપુંસકજ હોય તે. અહિયાં બધા પક્ષિઓના સમાનપણાને લઈને વેશ્યા વિગેરે દ્વારે ભુજ પરિસર્પોની જેમજ છે. પરંતુ ભુજ પરિસર્પના કથન કરતાં અહિયાં જે જુદાપણું બતાવેલ છેતે નીચેના સૂત્ર
જીવાભિગમસૂત્ર
