________________
२२५
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.२ सू.१७ नारकजीवोत्पातनिरूपणम् कुर्यात् तदा ते सर्वे नारका नरकाद् नोवृत्ता भवेयुरितिभावः। 'जाव अहे सत्तमाए' यावधः सप्तम्याम्, एवं रत्नप्रभावदेव शर्कराप्रभा बालुकाप्रभा, पङ्कप्रभा धूमप्रभाः तमःप्रभा तमस्तमःप्रभा पृथिवीष्वपि यदि प्रतिसमयमसंख्याता नारका अपहृता भवेयुस्तदा असंख्यातोत्सर्पिण्यवसर्पिणी कालेनापि नारकाणां ततो निस्सारणं न संभवतीति ज्ञातव्यमिति ॥
सम्मति नारकाणां शरीरपरिमाणप्रतिपादनार्थमाह-'इमीसे णं भंते !' इत्यादि, 'इमी सेणं भंते' एतस्यां खलु भदन्त ! 'रयणप्पभाए पुढवीए' रत्न प्रभायां पृथिव्याम् 'नेरइयाण के महालिया सरीरोगाहणा पन्नत्ता' नैरयिकाणां कियन्महतीशरीरावगाहना प्रज्ञप्ता-कथितेति प्रश्नः, भगवानाह -'गोयमा' इत्यादि होगा-वर्तमान में भी ऐसा होता नहीं है- परन्तु ऐसा जो कहा गया है वह उनकी असंख्यात संख्या को पुष्ट करने के लिये ही कहा गया है 'जाव अहे सत्तमाए' रत्नप्रभा के नारकों की तरह ही शर्कराप्रभा बालुकाप्रभा, पङ्कप्रभा, धूमप्रभा, तमःप्रभा, और तमस्तमःप्रभा पृथिवियों में से भी यदि प्रत्येक समय में असंख्यात उत्सर्पिणी काल और असंख्यात अवसर्पिणी काल भी समाप्त हो जावे-पर वे जीव वहां से कभी भी पूरे नहीं निकाले जा सकते हैं। ___ अब नारकजीवों के शरीर का परिमाण प्रतिपादन करते हैंइमीसे गं भंते !' हे भदन्त ! इस 'रयणप्पभाए पुढवीए' रत्नप्रभा पृथिवी में 'नेरइयाणं के महालिया सरीरोगहणा पन्नत्ता' नैरयिक जीवों की शरीरवगाहना कितनी बडी कही गई है ? उत्तर में प्रभु कहते हैंનથી. પરંતુ આ જે કથન કરેલ છે, તે તેઓની અસંખ્યાત સંખ્યાને પુષ્ટ ४२११ माटे ४ ४१ छे. 'जाव अहेसत्तमाए'
રત્નપ્રભ પૃથ્વીના નારકના કથન પ્રમાણે જ શર્કરા પ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધુમપ્રભા, તમ પ્રભા અને તમસ્તમપ્રભા પૃથ્વીયોમાં પણ જે પ્રત્યેક સમયમાં અસંખ્યાત અસંખ્યાત નારક જીવોને બહાર કઢાડવામાં આવે છે તેવી રીતે બહાર કહાડતાં કહાડતાં ભલે અસંખ્યાત ઉત્સર્પિણી કાળ અને અસંખ્યાત અવસર્પિણી કાળ પણ સમાપ્ત થઈ જાય પરંતુ તે જીવે ત્યાંથી કયારેય પણ પૂરા બહાર કહાડી શકતા નથી.
હવે નારક જીના શરીરનાં પરિમાણુ પ્રમાણનું પ્રતિપાદન કરવામાં भाव छ. 'इमीसे ण भते !' है भगवन् २मा २नमा पृथवीमा 'नेरइयाणं के महालिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता' सपन नैयि वाना शरीशनी અવગાહના કેટલી મોટી કહેલ છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ગૌતમસ્વામીને
जी. २९
જીવાભિગમસૂત્ર
