________________
२१३
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.२ सू.१७ नारकजीवोत्पातनिरूपणम्
'असंज्ञिनः खलु प्रथमा, द्वितीयां च सरीसृपाः, तृतीयां पक्षिणः, सिंहा यान्ति चतुर्थीमुरगाः पुनः पश्चमी यान्ति ॥१।
षष्ठीं च स्त्रियो मत्स्या मनुजाश्च सप्तमी यान्ति'॥ यावदधः सप्तम्यां पृथिव्यां नैरयिका नो असंज्ञिभ्य उत्पन्ते यावद् नो स्त्रीभ्य उत्पद्यन्ते मत्स्यमनुजेभ्य उत्पद्यन्ते । एतस्यां खलु भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां नैरयिका एकसमयेन कियन्त उत्पद्यन्ते ? गौतम ! जघन्येनैको वाद्वौ वा-त्रयो वा उत्कर्षेण संख्येया वा-असंख्ये या वोत्पद्यन्ते । एवं यावदधः सप्तम्याम् । एतस्यां खलु भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां नैरयिकाः समयं समयम् अपहियमाणा अपहियमाणाः कियत्कालेनापहृताः स्युः ? गौतम ! ते खलु असंख्येयाः समये समये अपहियमाणा अपहियमाणा असंख्येयाभि रुत्सर्पिण्यवसर्पिणीभिरपहियन्ते नैव खलु अपहृताः स्युः, यावदधः सप्तमी । एतस्यां खलु भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां नैरयिकाणां कियन्महती शरीरावगाहना प्रज्ञप्ता, गौतम ! द्विविधा शरीरावगाहना प्रज्ञप्ता, तद्यथा-भवधारणीया उत्तरवैक्रिया च, तत्र खलु या सा भवधारणीया सा जघन्येन अङ्गुलस्यासंख्येयभागम् उत्कर्षण सप्तधषि तिस्रश्च रत्नयः षट्चाङ्गुलस्य संख्येयभागम् उत्कर्षेण पञ्चदश धनूंषि साद्विरत्नी । द्वितीयस्यां भवधारणीया जघन्येनामुलासंख्येयभाग मुत्कर्षण पञ्चदश धनूंषि सार्द्ध द्विरनिः, उत्तरवैक्रिया जघन्येनाङ्गुलस्याऽसंख्येयभागमु. स्कर्षेणैकत्रिंशद्धनूंषि एकारनिः, तृतीयस्यां भवधारणीया एकत्रिंशद्धषि एका रनिः, उत्तरवैक्रिया द्वापष्टि धषि द्वे रत्नी । चतुर्था भवधारणीया द्वाषष्टिर्धनूषि द्वे च रत्नी-उत्तरवैक्रिया पञ्चविंशति धनुः शतम् । पञ्चम्यां भवधारणीया पञ्चविशति धनुः शतम् उत्तरवैक्रिया सार्द्धद्विधनुः शतानि । षष्ठयां भवधारणीया साई द्वे धनुः शते, उत्तरवैक्रिया पञ्च धनुः शतानि । सप्तम्यां भवधारणीया पञ्च धनः शतानि उत्तरवैक्रिया धनुः सहस्रम् ।।सू०१७॥
टीक-'इमीसे णं भंते ! एतस्यां खलु भदन्त ! 'रयणप्पभाए पुढवीए' रत्नप्रभायां पृथिव्यांम् 'नेरइया' नैरयिकाः, कओहितो उववज्जति' कुतः-कस्मा
अब सूत्रकार नारक जीवों का उपपात दिखाते हैं - 'इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए-इत्यादि ॥१७॥ टीकार्थ-गौतम ! ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है-'इमीसे णं भंते ! હવે સૂત્રકાર નારકોને ઉપપત-ઉત્પત્તી બતાવે છે. 'इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए' त्या
–गौतभस्वाभीमे प्रभुने मे ५७यु छ ? 'इमीसे गं भंते !
જીવાભિગમસૂત્ર
