________________
_१८०
जीवाभिगमसूत्र सन्ति ते आवलिका प्रविष्टा एव न तु आवलिका बाह्याः आवलिका प्रविष्टा अपि कालमहाकालादयः पञ्चैव, नाधिकाः, तत्र मध्ये अप्रतिष्ठाननामाभिधानो नरकेन्द्रो वृत्ताकारः, सर्वेषामपि नरकेन्द्राणां वृत्ताकारत्वात् शेषास्तु चत्वारः कालमहाकालरौरवमहारौरवाः पूर्वादिषु दिक्षु वर्तमानास्ते च व्यस्राः, अत. एवोक्तं वृत्तश्च व्यसाचेति ।
सम्प्रति-नरकावासाना बाहल्यप्रतिपादनार्थमाह-'इमीसे गं' इत्यादि, 'इमीसे णं मंते ! रयणप्पभाए पुढवीए' अस्यां खल भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्याम् 'नरगा केवइयं बाहल्लेणं पन्नत्ता' नरकाः कियत्काः बाहल्येन बहलस्य भावो बाहल्यं पिण्ड भावः तेन बाहल्येन प्रज्ञप्ताः कथिताः ? इति नरकबाहल्यविषयक: प्रश्नः, सूत्रे 'केवइयं' इति प्राकृतत्वादेकवचनम्, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, में जो नरक हैं वे आवलिका प्रविष्ट ही हैं आवलिका बाह्य नहीं हैं। आवलिका प्रविष्ट होने पर भी वे पांच ही है अधिक नहीं । इनमें जा अप्रतिष्ठान नामक नरकावास है वह इनके मध्य में है और यह गोलाकार वाला है क्योंकि जितने भी नरकेन्द्र हैं वे सब गोल आकार वाले ही होते हैं। बाकी के और जो चार नरकावास हैं-काल, १ महाकाल, २ रौरव ३ और महा रौरव ४ ये पूर्व आदि चार दिशाओं में हैं। ___अब सूत्रकार नरकावासों की मोटाई प्रकट करते हैं-इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है___"इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए' हे भदन्त ! इस रत्नप्रभा प्रथिवी में 'नरगा' जो नरक हैं वे 'केवइयं बाहल्लेणं पनत्ता' कितनी मोटाई वाले कहे गये हैं ? उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-उत्तर-'गोयमा ! તે આવલિકા પ્રવિષ્ટ જ છે. આવલિકા બાહ્ય નથી આવલિકા પ્રવિણ લેવા છતાં પણ તે પાંચ જ છે. વધારે નથી તેમાં જે અપ્રતિષ્ઠાન નામનું નરકેન્દ્ર છે. તે આની મધ્યમાં છે. અને તે ગોળ આકારવાળું છે. કેમકે-જેટલા નરકેન્દ્રો છે. તે બધા ગોળ આકારવાળા જ હોય છે. બાકીના બીજા જે ચાર નરકાવાસે છે જેમકે-કાલ ૧ મહાકાલ ૨, રીરવ ૩ અને મહારૌરવ ૪ આ ચારે પૂર્વ વિગેરે ચારે દિશાઓમાં છે.
હવે સૂત્રકાર નરકાવાસની વિશાળતા પ્રગટ કરે છે.-તેમાં ગૌતમસ્વામી એ પ્રભુને એવું પૂછયું છે કે___'इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए' ३ मावन् ! 241 २त्न५मा पृथ्वीमा 'नरमा २ न। छे. ते 'केवइयं बाहल्लेणं पन्नता' टसी विशात पाणा કહેવામાં આવેલ છે.? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ગૌતમ સ્વામીને કહે છે કે
જીવાભિગમસૂત્ર
