________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ सू.९ जीवोत्पत्तिविषयनिरूपणम् इयं खलु भदन्त ! रत्नप्रभापृथिवी सर्वजीवैः परित्यक्तपूर्वा, सर्वजीवैः परित्यक्ता ? गौतम ! इयं खलु रत्नप्रभा पृथिवी सर्वजीवैः परित्यक्तपूर्वा, नो चैव खलु सर्वजीव परित्यक्ताः, एवं यावदधः सप्तमी । एतस्यां खलु भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां सर्वपुद्गलाः प्रविष्टपूर्वाः सर्वपुद्गलाः प्रविष्टाः ? गौतम ! एतस्यां खलु रत्नप्रभायां पृथिव्यां सर्वपुद्गलाः प्रविष्टपूर्वाः नो चैव सर्व पुद्गलाः पविष्टाः, एवं यावदधः सप्तम्याम् । इयं खलु भदन्त ! रत्नप्रभापृथिवी सर्वपुदलैः परित्यक्तपूर्वाःसर्वपदलाः परित्यक्ताः ? गौतम ! इयं खलु रत्नप्रभापथिवी सर्वपुद्गलैः परित्यक्तपूर्वा, नो चैव खलु सर्वपुद्गलैः परित्यक्ता, । एवं यावदधः सप्तमी । इयं खलु भदन्त ! रत्नप्रभा प्रथिवी किं शाश्वती अशाश्वती ? गौतम ! स्यात् शाश्वती स्यादशाश्वती । तत्केनार्थेन भदन्त ! एव मुच्यते-स्यात् शाश्वती स्थादशाश्वती ? गौतम ! द्रव्यार्थतया शाश्वती वर्णपर्यायै गन्धपर्यायैः रसपर्यायैः स्पर्शपर्यायैरशाश्वती तत्तेनार्थेन गौतम ! एव मुच्यते तदेव यावत् स्यात् शाश्वती स्यात् अशाश्वती । एवं यावदधः सप्तमी । इयं खलु भदन्त ! रत्नममापृथिवी कालतः कियच्चिरं भवति ? गौतम ! न कदापि नासीत् न कदापि नास्ति न कदापि न भविष्यति, अभवच्च भवति च भविष्यति च ध्रुवा नियता शाश्वती अक्षया अव्यया अवस्थिता नित्या, एवं यावदधः सप्तमी ।।०९॥
टीका- 'इमीसे णं भंते ' एतस्यां खलु भदन्त ! 'रयणप्पभाए पुढवीए' रत्नप्रभायां पृथिव्याम् 'सव्वजीवा' सर्वजीवाः सामस्त्येन 'उववण्णपुव्वा' उत्पन्न पूर्वाः पूर्वमुत्पन्ना इति उत्पन्नपूर्वाः कालक्रमेण, तथा-'सव्वजीवा उववण्णा' सर्वे जीवा उत्पन्ना युगपदस्यां रत्नप्रभायामिति प्रश्न: भगवानाह- 'गोयमा' ___ 'इमीसेणं भंते !' रयणप्पभाए पुढवीए सव्व जीवा उववण्णपुव्वा इत्यादि ।सू०॥९॥ __टीकार्थ-गौतम ने इस सूत्र द्वारा प्रभु से ऐसा पूछा है-'इमीसेणं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए सव्वजीवा उववण्णपुव्वा, सव्व जीवा उववण्णा' हे भदन्त ! रत्नप्रभा पृथिवी में क्या क्रम २ से-समय २ पर-पहिले समस्त जीव उत्पन्न हुए हैं या युगपत् समस्त जीव उत्पन्न
'इमीसे गं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए सव्व जीवा उववण्ण पुव्वा' त्यादि
ટીકાર્ચ–ગૌતમસ્વામી આ સૂત્ર દ્વારા પ્રભુને એવું પૂછે છે કે 'इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए सव्वजीवा उववण्णपुव्वा, सव्व जीवा उववण्णा' सावन मा२नमा पृथ्वीमा भपूर्व अर्थात् समये सभये ५३i સઘળા જી ઉત્પન્ન થયા છે ? અથવા એક સાથે સઘળા જી ઉત્પન્ન થયા છે? અર્થાત્ ભૂતકાળમાં સઘળા છે ત્યાં રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં નારકપણાથી ઉત્પન્ન થાય છે કે નથી થયા ?
જીવાભિગમસૂત્ર