________________
४८
जीवाभिगमसूत्रे ज्ञातव्यम् । अत्र ये एव द्विविधास्ते एव त्रिविधास्ते एव चतुर्विधा इति तेषां जीवानामनेकत्वभावतया तत् तत् धर्मभेदेन तथा तथाऽभिधानता संभवति नान्यथा, एकान्ततः तेषां जीवानामेव स्वभावत्वे वैचित्र्याभावात् द्विवाद्यभिधानप्रवृत्तिरेव न स्यात् इति ॥ सू० ७ ॥
सम्प्रति- एता एव प्रतिपत्तीः क्रमेण कथयितुं प्रथमतः प्रथमां प्रतिपत्ति विभावयिषुरिदमाह'तत्थ णं' इत्यादि,
मूलम् –'तत्थ णं जे एव माहंसु-दुविहा संसारसमावन्नगा जोवा पन्नत्ता ते एवमाहंसु तंजहा तसाचेव थावरा चेव । से किं तं थावरा ? थावरा तिविहा पन्नत्ता तं जहा-पुढवोकाइया य १ आउक्काइया य २ वणस्सइक्काइया य ३ से किं तं पुढवीकाइया, पुढवीकाइया दुविहा पन्नत्ता तंजहा-सुहुमपुढवीकाइया य बायरपुढवीकाइया य । से किं तं सुहुमपुढवी काइया ? सुहुमपुढवीकाइया दुविहा पन्नत्ता तंजहा-पज्जत्तगा य अपज्जत्तगा य ॥ सू०८॥
छाया-तत्र खलु ये एवमाहुः-द्विविधाः संसारसमापन्नकाः जीवाः प्रज्ञप्ता स्ते एवमाहुः स्तद्यथा-सा एव स्थावरा एव । अथ के ते स्थावराः, स्थावरास्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पृथिवीकायिकाश्च १, अप्कायिकाश्च २, वनस्पतिकायिकाश्च ३॥ अथ के ते पृथिवीकायिकाः ? पृथिवीकायिका द्विविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा सूक्ष्म
ही हैं जिन्हें एक आचार्य दो भेद रूप से कहता है उन्हें ही दूसरा कोई आचार्य तीन भेद रूप से कहता है-सो इसका कारण यह है कि जीवों के अनेक स्वभाव है- अतः उन उन स्वभावों के भेद को लेकर इस प्रकार की मान्यताएँ उनमें संभवित होती है । यदि एकान्त रूप से जीवों को एक स्वभाव वाला ही माना जावे तो इस मान्यता में भिन्नता आ ही नहीं सकती है-अतः द्विप्रकारता त्रिप्रकारता आदि के कथन में प्रवृत्ति ही नहीं बनती है । सू० ७॥
भावी लय छे. "प्रतिपत्ति" मा मान्यता ५२माथनी अपेक्षा अनुयोगदार ३५१ छ, જેમને એક આચાર્ય બે ભેદ રૂપે પ્રકટ કરે છે અને બીજા કોઈ આચાર્ય તેમને જ ત્રણ ભેદ રૂપે પ્રકટ કરે છે. આ પ્રકારે માન્યતામાં ભેદ પડવાનું કારણ એ છે કે જેના અનેક સ્વભાવ (લક્ષણ) (ય છે, તેથી આ પ્રકારના સ્વભાવભેદોને લીધે આ પ્રકારની જુદી જુદી માન્યતાઓ સંભવી શકે છે. જે એકાન્તતઃ જીવોને એક સ્વભાવવાળા માનવામાં આવે, તે આ માન્યતામાં ભિન્નતા સંભવી શકે જ નહીં, અને દ્વિવિધતા, ત્રિવિધિતા આદિનું કથન જ થઈ શકે નહીં સૂ૦ ૭ છે
જીવાભિગમસૂત્ર
