________________
२८०
रिसहो य होइ पट्टो, वज्जं पुण कीलिया मुणेयच्चा । उभयो मङ्कड वंधो, नारायं तं वियाणाहि ||२|| इति ॥ छाया - वज्रऋषभनाराचं प्रथमं द्वितीयं च ऋषभनाराचम् ।
नाराचमर्द्धनाराचं, कीलिका तथा च सेवार्त्तम् ||१ ॥ ऋषभश्च भवति पट्टी, वज्रं पुनः कीलिका ज्ञातव्या । उभयतो मर्कट बन्धः नाराचं तद् विजानीहि ॥२॥ इति ॥
जीवाभिगमसूत्रे
" वज्ज रिसह ० ' इत्यादि, 'रिसहो य' इत्यादि ।
जिसके द्वारा शरीर पुद्गल दृढता को प्राप्त करते हैं उसका नाम संहनन है यह संहनन हड्डियों की रचना विशेष रूप होता है अथवा शक्ति विशेष रूप होता है । यह संहनन छह प्रकार का कहा गया है । उनके नाम इस प्रकार से है - पहला - १ वज्र ऋषभनाराच संहनन (१), इस संहनन में वज्रनाम की हड्डी कीलक के आकार की होती है और इसके ऊपर एक हड्डी ऐसी होती है जो परिवेष्टन पट्ट की आकृति के जैसी होती है, इसका नाम ऋषभ है । तथा दोनों तरफ जो मर्कट बन्ध होता है उसका नाम नाराच हैं, तथा च दोनों तरफ जो मर्कटबन्ध से बँधी हुई एवं पट्टकी आकृति जैसी तृतीय हड्डी से परिवेष्टित हुई ऐसी दो हड्डियों के ऊपर जो इन तीनो हड्डियों को बहुत अधिक दृढ करने के लिये कीले की जैसी गढी हुई हड्डी रहती है कि जिसका नाम वज्र अस्थि है ऐसी विशेष रचना जिस शरीर में होती है वह वज्रऋषभनाराच संहनन है । तात्पर्य इस कथन का केवल यही है कि जिस शरीर के वेष्टन
જીવાભિગમસૂત્ર
छे.- " वज्जरिसह” इत्यादि “ रिसहो य" इत्यादि भेनाथी शरीर युगल दृढ भने तेनुः नाभ સંહનન છે આસસનન હાડકાના રચના વિશેષ રૂપ હાય છે. અથવા શક્તિ વિશેષ રૂપ હોય છે, આ સંહનના છ પ્રકાર કહેવાય છે. તેના નામે આ પ્રમાણે છે. પહેલા સંહનનનુ નામ વજીઋષભનારાચ છે. ખીજા સંહનનનુ નામ ઋષભનારાચ છે. ત્રીજા સંહનનનું નામ નારાચ છે. ચેાથા સંહનનનું નામ અનારાચ છે. પાંચમાં સંહનનનુ' નામ કીલિકા’ છે. અને છઠ્ઠા સંહનનનું નામ સેવા' સંહનન છે. આ છ સંહનના છે. ૧૫ આ સંહનનાના શબ્દાર્થ આ પ્રમાણે છે.—ઋષભ એ નામ પટ્ટનુ છે, કીલિકા એ નામનું વજ્ર છે, અને જે બન્ને બાજુથી મ ટ બંધવાળુ હોય છે તેનું નામ ‘નારાચ’ છે.ારા આ રીતે જે સંહનન હોય તે વઋષભનારાચ સંહનન છે. તથા બન્ને બાજુ મર્કેટના બધથી બંધાયેલ અને પટ્ટની આકૃતી જે ત્રીજા હાડકાથી વીંટળાયેલ એવા એ હાડકાઉપર જે એ ત્રણે હાડકાને વ છે. આ ઘણુ વધારે મજબૂત કરવા માટે ખીલાની જેમ લાગેલ રહે કે જેનું નામ રીતની વિશેષ રચના જે શરીરમાં હેાય તે વાૠષભ નારાચ સંહનન છે. તાત્પર્ય આ કથનનુ એ છે કે-જે શરીરનું વેઇન ખીલા અને હાટકા વા મય હાય છે. એજ વા
