________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्रति० १ संमूच्छिमजलचरतिर्यपञ्चेन्द्रियजीवनिरूपणम् २२७ वि संखेज्जवासाउएसु वि असंखेज्जवासाउएसु वि, देवेसु जाव वाणमंतरा । चउगइया दुआगइया परित्ता असंखेज्जा पन्नत्ता। से तं जलयरसमुच्छिम पंचिंदिय तिरिक्खा ॥ सू २१॥
___ छाया-अथ के ते पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः, पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-संमूच्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाश्च गर्भव्युत्क्रान्तिकपञ्चेन्द्रियतिर्यग्. योनिकाश्च । अथ के ते संमूच्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः, संमूच्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका स्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-जलचराः स्थलचराः खेचराः । अथ के ते जलचराः, जलचराः पञ्च विधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-मत्स्याः कच्छपाः मकराः पाहाः शिशु. माराः। अथ के ते मत्स्याः , एवं यथा प्रज्ञापनायां यावत् शिशुमारा एकाकाराः प्रज्ञप्ताः, ये चान्ये तथाप्रकारास्ते समासतो द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पर्याप्ताश्चापर्याप्ताश्च । तेषां खलु भदन्त ! जीवानां कति शरीराणि प्रज्ञतानि ? गौतम ! त्रीणि शरीराणि प्रज्ञतानि, तद्यथा-औदारिक तैजसं कार्मणम् । शरीरावगाहना जधन्येनाङ्गुलस्यासंख्येयभागम् , उत्कर्षेण योज़नसहस्त्रम् । सेवार्तसंहननिनः हुण्डसंस्थिताः । चत्वारः कषायाः । संज्ञा अपि चतस्त्रः, लेश्या स्तिस्रः इन्द्रियाणि पञ्च । समुद्धातास्त्रयः । नो संज्ञिनो. ऽसंज्ञिनः। नपुंसकवेदाः । पर्याप्तयोऽपर्याप्तय च पञ्च । द्वे दृष्टी । द्वे दर्शने । द्वे ज्ञाने, द्वे अज्ञाने । द्विविधो योगः । द्विविध उपयोगः | आहारः षड् दिशि । उपपातस्तिर्यङ्: मनुष्येभ्यो नो देवेभ्यो नो नैरयिकेभ्यः, तिर्यग्भ्योऽसंख्येयवर्षायुष्कवर्जेभ्यः । अकर्मभूमिकान्तरद्वीपकासंख्येयवर्षायुष्कवर्जेभ्यो मनुष्येभ्यः । स्थितिर्जघन्येनान्तर्मुहू तम् उत्कर्षेण पूर्वकोटिः । मारणान्तिकसमुद्धातेन द्विविधा अपि नियन्ते । अनन्तरमुद्ः वृत्य क०, नैरयिकेष्वपि तिर्यग्योनिकेश्वपि मनुष्येष्वपि देवेष्वपि । नैरयिकेषु रत्नप्रभायाम्, शेषेषु प्रतिषेधः । तिर्यगक्षु सर्वेष्वपि उत्पद्यन्ते संख्येयवर्षायुष्केषु अपि असंख्येयवर्षायुष्केष्वपि चतुष्पदेषु पक्षिष्वपि मनुष्येषु सर्वेषु अपि कर्मभूमिकेषु नो अकर्मभूमिकेषु अन्तरद्वीपकेष्वपि संख्येयवर्षायुकेष्वपि असंख्येयवर्षायुष्केष्वपि। देवेषु यावद्वानव्यन्तराः । चतुर्गतिकाः, द्वयागतिकाः, परीताः असंख्याताः प्रज्ञप्ताः । ते एते जलचरसंमूछिमपञ्चेन्द्रियतिर्यञ्चः ॥ सू० २१ ॥
टीका-- 'से किं तं पंचिंदियतिरिक्खजोणिया' अथ के ते पञ्चेन्द्रियतिर्यग् योनिका जीवा इति प्रश्नः, उत्तरयति-- पंचिंदियतिरिक्खजोणिया दुविहा पन्नता' पञ्चे
જીવાભિગમસૂત્ર
