________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्रति०१
पृथिवीकायभेदनिरूपणम् १३१ पृथिवी च शर्करा बालुका च उपलः शिला च लवणम् ऊषः । ताम्रश्च त्रपु सीसकं रूप्यं सुवर्णश्च वज्रश्च ॥१॥ हरितालो हिगुलको मनःशिला सासकमंजनं प्रवालः । अभ्रपटलमभ्रवालुका बादरकाये मणिविधानानि ॥२॥ गोमेदकश्च रुचकोऽङ्कः स्फटिकश्च लोहिताक्षश्च । मरकतो मसारगल्लो भुजमोचक इन्द्रनीलश्च ॥३॥ चन्दनो गैरुको हंसः पुलकः सौगन्धिकश्च बोद्धव्यः ।
चन्द्रप्रभो वैडूर्यः जलकान्तः सूर्यकान्तश्च ॥४॥
ये चान्ये तथाप्रकारास्ते समासतो द्विविधाः प्रज्ञप्तास्तद्यथा-पर्याप्तकाश्चापर्याप्त. काश्चेति छाया ।
प्रज्ञापनाप्रकरणस्थसूत्राणां टीका अत्र न कृता, पाठकैः प्रज्ञापना एव द्रष्टव्या। तदयमर्थः श्लक्ष्णबादरपृथिवीकायिकाः सप्तप्रकारका भवन्ति ते च कृष्णमृत्तिकाद्याः पनकमृत्तिकान्ताः ।
तत्र कृष्णादिमृत्तिकाः कृष्णादिमृत्तिकारूपाः पाण्डुमृतिका नाम देशविशेषे या धूलीरूपा सती पाण्डू इति प्रसिद्धा तदात्मका जोवा अपि अभेदोपचारात् पाण्डुमृत्तिका इत्युक्ताः। पनकमृत्तिका-पनको नाम नद्यादिपूरप्लाविते देशे नद्यादिपूरेऽपगते सति यो भूमौ श्लक्ष्णमूदुरूपो जलमलोऽपरपर्यायः पङ्कः स इति । तदात्मका जोवा अपि उपचारात् तत्तद्रूपा इति । खरबादरपृथिवीकायिकाश्चानेकप्रकारा भवन्ति, ते च प्रज्ञापनासूत्रतो ज्ञातव्याः। एतदाशयेनैव कथितं भेदो यथा प्रज्ञापनायामिति ।।
बादरपृथिवीकायिक जीव कृष्ण नील लोहित हारिद्र शुक्ल पांडु और पनकमृत्तिका के भेद से सात प्रकार के हैं और खर बादरपृथिवीकायिक जीव अनेक प्रकार के हैं । शर्करा वालुका आदि सूर्यकान्त मणि तक सूत्र में कहे गये हैं फिर भी इनके सिवाय इस प्रकार के दूसरे खरबादरपृथिवीकायिक हैं वे सब संक्षेप से पर्याप्त अपर्याप्त के भेद से दो प्रकर के होते हैं। प्रज्ञापना सूत्र में कहा गया है अतः इसी आशय से "भेदो यथा प्रज्ञापनायाम्" ऐसा सूत्रकार ने कहा है वह सब वहाँ से जान लेवें ।
આ કથનનું તાત્પર્ય એજ છે કે-ક્લક્ષ્મ બાદર પૃથ્વીકાયિક જી કૃષ્ણ, ૧ નીલ, ૨ सहित (AIR)3, रिद्र (पी)४, शु४८ (स३४)य, पांड, अने पनभृत्ति। ७ ना लेहया સાત પ્રકારના થાય છે. અને ખરબાદરપૃથવીકાયિક જીવો અનેક પ્રકારના છે, તે શર્કરા વાલુકા વિગેરે સૂર્યકાન્ત મણિ સુધી સૂત્રમાં કહ્યા છે. તે પણ તે સિવાય આ રીતે બીજા પણ ખરબાદરપૃથ્વીકાયિકે છે, તે બધા સંક્ષેપથી પર્યાપ્તક અને અપર્યાપ્તકના ભેદથી બે પ્રકારના હોય છે. તે બધા ભેદનું કથન પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં સૂત્રકારે કહેલ છે તેથી જ "भेदो यथा प्रज्ञापनायाम्" मा प्रभाए माहया सूत्रा२ ४९ छ. तथा त तमाम सहा જીજ્ઞાસુઓએ ત્યાંથી સમજી લેવા.
જીવાભિગમસૂત્ર
