________________
प्रमेयद्योतिका टीका
प्र. १ ज्ञानद्वारनिरूपणम् ९३ एते भवन्ति, अज्ञानद्वयमेव दर्शयति-तं जहा' इत्यादि, 'तं जहा' तद्यथा- 'मइ अन्नाणी' सुय अन्नाणो' मत्यज्ञानिनः श्रुताज्ञानिनश्च भवन्ति एतदपि मत्यज्ञानं श्रुताज्ञानं च शेष जीवबादरादिराश्यपेक्षया अत्यन्तमल्पीय इति ज्ञातव्यम् । तदुक्तम्
सर्वनिकृष्टो जीवस्य दृष्ट उपयोगो हि वीरेण । सूक्ष्मनिगोदा पर्याप्तानां स च भवति विज्ञेयः ॥१॥ तस्मात्प्रभृति ज्ञानविबद्धि दृष्या जिनेन जीवानाम । लब्धिनिमित्तैः करणैः कार्येन्द्रियवाग्मनो दृभिः ॥२॥ इति
गतं पञ्चदशं ज्ञानद्वारम् ॥१५॥ "इस सूत्रपाठद्वारा समझाई गई है। यहाँ मत्यज्ञान और श्रुताज्ञान शेष जीव बादर आदि राशि की अपेक्षा से अत्यन्त अल्प होता है-कहा भी है
"सर्वनिकृष्टो जीवस्य दृष्टउपयोगो हि वीरेण । इत्यादि । अर्थात् भगवान्ने सबसे जधन्य अल्प उपयोग सूक्ष्मनिगोद अपर्याप्त जीवों के देखा है, इसलिये उनसे लेकर आगे आगे के जीवों के क्रमश: ज्ञान की अभिवृद्धि भगवानने देखी है वह अभिवृद्धि लब्धिनिमित्तककाय इन्द्रिय वाणी मन और दृष्टि इन करणों-साधनों को लेकर क्रमशः अधिक अधिक होती है। जैसे -केवल कायलब्धि वालों को जितना उपयोग (सबसे अल्प) होता है उनसे कुछ अधिक अभिवृद्धि इन्द्रियलब्धिवालों को होती है । इन्द्रिय वाणी मन और दृष्टि लब्धि वालों के लिये भो क्रमशः आधेकाधिक अभिवृद्धि समझलेनी चाहिये ॥२॥
ज्ञानद्वार समाप्त ।
અજ્ઞાન અને શ્રત અજ્ઞાન સિવાયના છ બાદર આદિ રાશિની અપેક્ષાએ અત્યંત અ૫ हाय छे. उयु ५५५ छ - __ "सर्वनिकृष्टो जीवस्य दृष्टउपयोगो हि वीरेण" त्यादि..
આ કથનને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે–સૂમ નિગદ અપર્યાપ્ત જીવોમાં ભગવાને સૌથી અલ્પ પ્રમાણમાં ઉપયોગ લક્ષણને સભાવ જોયો છે. ત્યાર બાદના-હીન્દ્રિય આદિજેમાં કમશઃ જ્ઞાનની અભિવૃદ્ધિ ભગવાને દેખી છે. તે અભિવૃદ્ધિ લબ્લિનિમિત્તકકાય ઈન્દ્રિય, વાણી, મન, અને દષ્ટિ, આ કરણ (સાધનો)ની અપેક્ષાએ ક્રમશઃ અધિકને અધિક હોય છે. જેમકે માત્ર કાયિકલબ્ધિવાળા જીવમાં સૌથી અલ્પ માત્રામાં ઉપગ લક્ષણનો સદુભાવ હોય છે તેમના કરતાં અધિક અભિવૃદ્ધિ ઇન્દ્રિયલબ્ધિવાળામાં હોય છે, અને ઇન્દ્રિય, વાણી, મન અને દૃષ્ટિલબ્ધિવાળા જીવોમાં કમશઃ વધારેને વધારે અભિવૃદ્ધિ સમજી લેવી છે
પંદરમું જ્ઞાનદ્વાર સમાપ્ત
જીવાભિગમસૂત્ર
