________________
२९०
राजप्रश्नीयसूत्रे ३, ऋषिपरिषत ४। जानासि खलु त्वं प्रदेशिन् ! एतासां चतसृणां परिषदां (मध्ये) कस्य का दण्डनीतिः प्रज्ञप्ता: ? हन्त ! ! जानामि-यः खलु क्षत्रिय. परिषदि अपराध्यति स खलु हस्तच्छिन्नको वा पादस्छिन्नको वा शीर्ष च्छिन्नको वा शूलायितो वा एकाहत्य कूटाहत्यं जीविताद् व्यपरोप्यते । यः खलु गाथापतिपरिषदि अपराध्यति स खलु त्वचा वा वेष्टेन वा पला लेन वा वेष्टयित्वा अग्निकायेन धमाप्यते २। यः खलु ब्राह्मणपरिषदि खत्तियपरिसा१ गाहावइपरिसार, माहणपरिसा३, इसिपरिसा४) जो इस प्रकार से है. क्षत्रियपरिषदा१, गाथापतिपरिषदार, ब्राह्मणपरिषदा३ और ऋषिपरिषदा४, (जाणासि णं तुमं पएसी! एयासिं चउण्ह परिसाण कस्स का दंडणीई पण्णत्ता) हे प्रदेशिन् ! तुम जानते हो-इन चार परिषदाओं के बीच में किस अपराधी के लिये किस प्रकार दण्डनीति कही गई हैं ? (हता, जाणामि-जेणं खत्तियपरिसाए अवरजइ से णं हत्थच्छिण्णए वा पायच्छिण्णए वा, सीसच्छिण्णए वा सूलाइ वा एगाहच्चे, कूडाहच्चे जीवियाओ ववरो. विजइ)हां जानताहू-क्षत्रियपरिषदामें-क्षत्रिय वर्ग जो कोई क्षत्रीय अपने वर्ग में जिस किसी का भी अपराध करता है उसका या तो हाथ काट दिया जाता है, अथवा पग काट दिया जोता है, या शिर काट दिया जाता है, या शूली पर उसे चढ़ा दिया जाता है, या उसे एक ही घाव से या पर्वत ऊपर से गिरा देने से प्राणरहित कर दिया जाता है। (जे णं गाहावइपरि. साए अवरजइ-से णं तएण वा वेढेण वा पलालेणं वा वेढित्ता अगणिकाए गंजामिज्जइ२) गाथापति परिषदा में गृहपतिवर्ग में जो कोई गाथापतिः जिस किसी क पपिहा 3, भने ऋषि परिषा ४, (जाणासि णं तुम पएसी ! एयासिं चउहं परिसाणं कस्स का दंडणीई पण्णत्ता) हे प्रशिन ! तमे । छ। मा या परिपायाभो तनी नीति वाम मावी छे ? (हता, जाणामिजेण खात्तियपरिसाए अवरज्जइ सेण हच्छिष्णए वा पायच्छिण्णए वा सीसच्छिण्णए वा मूलाइवा, एगाहरचे कूडाहरचे जीवियाओ ववरोविज्जइ) હાજી, જાણું છું. ક્ષત્રિય પરિષદામાં ક્ષત્રિયવર્ગમાં જે કઈ ક્ષત્રિય પિતાની જાતિમાં કે પરજાતિમાં ગમે તેને અપરાધ (ગુને) કરે છે તે તેને કાં તે હાથ કાપી નાખવા માં આવે છે, અથવા પગ કાપી નાખવામાં આવે છે, કે માથું કાપી નાખવામાં આવે છે કે તેને એક જ ઘામાં મારી નાખવામાં આવે છે કે પર્વત પરથી તેને ધકેલીને प्रा२हित ४ नमामा भावे छे. (जे णगाहावइ परिसाए अवरज्जइ-से ण तएण वा, वेदेण वा, पलालेण वा वेहित्ता अगणिकाएण जामिज्जइ २)
શ્રી રાજપ્રશ્રીય સૂત્ર: ૦૨