________________
सुबोधिनी टीका. सू. ७४ स्तूपवर्णनम्
५१३
योजनानि ऊर्ध्वम् उच्चत्वेन, अर्द्धयोजनम् उद्वेधेन = भूमिगतमूलभागेन च विज्ञेयाः । तथा - तेषां चैत्यवृक्षाणां स्कन्धाः - मूलप्रदेशादारभ्य शाखाऽवधिका वृक्षभागाः द्वे २ योजने - योजनद्वय २ प्रमाणाः विज्ञेयाः, स्कन्धाः पुनः अर्द्धार्द्धयोजनं विष्कम्भेण - बाल्येन सन्ति । तथा तेषां चैत्यवृक्षाणां बहुमध्यदेशभागे विडिमा:उर्ध्वगतशाखाः षड़ २ योजनानि षडयोजन प्रमाणा: विज्ञेयाः, ता विडिमा: योजनानि - अष्टयोजन प्रमाणा आयामविष्कम्भेण, तथा - सर्वाग्रेण - चैत्यवृक्ष सर्वोपरिभागावच्छेदेन ता विडिमाः सातिरेकाणि - साधिकानि अष्ट योजनानि विज्ञेयाः । एवंरूपास्ते चैत्यवृक्षाः प्रज्ञप्ताः - प्ररूपिताः । तेषां खलु चैत्यवृक्षाणाम् अयमेतद्रूपः - वक्ष्यमाणप्रकारको वर्णावासः - वर्णनपरः पदसमूहः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - वज्रमयमूलरजतसुप्रतिष्ठित विडिमाः :- - वज्रमयानि - वज्ररत्नमयानि मूलानि - भूमेरूपरिस्थिता भाग। येषां ते वज्रमयमूला:, तथा - रजताः - रजतमय्यः सुप्रतिष्ठिताः- सुन्दाराकारेण स्थिताः विडिमा:- बहुमध्यदेश भागाप्रत्येक की आठ २ योजन की है. तथा उद्वेधभूमिगतमूलभाग की अपेक्षा - से ये प्रत्येक आघे २ योजन के हैं. इन चैत्यवृक्षों के स्कन्ध-मूलप्रदेश से लेकर शाखातक वृक्षभाग दो २ योजन के हैं तथा इनका प्रत्येक का बाल्य आधे - योजन का है इन चैत्यवृक्षों के बहुमध्यदेशभाग में उर्ध्वगत शाखाएँ है, वे ६-६ योजन की प्रमाणवाली हैं सर्वा की अपेक्षा अर्थात् वृक्षके ऊपर सब और फैलनेकी अपेक्षा - से ये विडिमाएं कुछ अधिक आठ योजन की हैं इस वर्णन के अतिरिक्त इन चैत्यवृक्षों का और वर्णावास इस प्रकार से कहा गया है-इन चैत्यवृक्षों के मूल - भूमि के ऊपर बाहर रहे हुए भाग - वरत्न के बने हुए हैं तथा विडिमा - इनके मध्यभाग से ऊपर की ओर निकली हुई शाखाएँ रजतमय हैं, और सुन्दर आकारवाली ઊંચાઈ આઠ ચેાજન જેટલી છે તથા ઉદ્વેધ-ભૂમિગત મૂલ ભાગની અપેક્ષાએ એએ દરેકેદરેક અર્ધા ચેાજનના છે. આ ચૈત્યવૃક્ષાના સ્કા મૂલ પ્રદેશેાથી માંડીને શાખાવધિક વૃક્ષ ભાગ બબ્બે યાજન જેટલા છે. તથા એને વિસ્તાર અર્ધા ચેાજન જેટલેા છે. આ ચૈત્યવૃક્ષેાના બહુ મધ્યદેશ ભાગમાં ઉર્ધ્વ ગત શાખાઓ છે. તે શાખાએ ૬,૬ યાજન જેટલી છે, તથા આયામ વિષ્ણુભની અપેક્ષાએ એએ આઠ આઠ યાજન જેટલી પ્રમાણવાળી છે. સર્વોગની અપેક્ષાએ એટલે કે વૃક્ષની ઉપરના બધા વિસ્તારફેલાવને ષ્ટિ સમક્ષ રાખીને વિચારીએ તેા એ વિડિમાએ આઠ ચેાજન કરતાં સહેજ વધારે છે. આ વર્ણીન સિવાય આ ચૈત્યવૃક્ષાના વ વાસ આ પ્રમાણે છે-આ વર્ણન સિવાય આ ચૈત્યવૃક્ષ મૂળ-ભૂમિની ઉપર બહાર નીકળેલા-ભાગ-વારત્નના બનેલા છે. તથા વિડિમા—એમના મધ્યભાગથી ઉપરની તરફ નીકળેલી શાખાએ રજતમય છે,
શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્ર : ૦૧